شیخ طوسی نیز عبارت «كان غالیاً متهماً فی دینه» را در باره او به کار می‌برد و مینویسد که وی اکثر اصول اصحاب إمامیه را نقل کرده است.۱ علامه حلی روایت وی را غیر مقبول دانسته است۲ و در باره أحمد بن هلال كرخی، تصریح کرده که وی وکالت أبوجعفر محمد بن عثمان عمری را نپذیرفت و او را لعنت کردند. سپس توقیعی به دست ابوالقاسم حسین بن روح مبنی بر لعنت وی و برائت از وی در زمره ملعونان رسید.۳ لذا وی در الخلاصه در خصوص طریق شیخ صدوق در مشیخه به إسماعیل بن مسلم سكونی _ که در این طریق احمد بن هلال وجود دارد (و ما كان فیه عن امیّة بن عمرو، عن الشعیریّ، فقد رویته عن أحمد بن محمّد بن یحیی العطّار، عن سعد بن عبد الله، عن أحمد بن هلال، عن امیّة بن عمرو، عن إسماعیل بن مسلم الشعیریّ) _ مینویسد:
أتوقف فی طریقه إلی إسماعیل بن مسلم السكونی.۴
3-2. بررسی دلالی
در بررسی دلالت این حدیث از منظر إمامیه وجوه متعددی وجود دارد که ذیلاً اشاره میشود:
3-2-1. احتمال تقیه
این روایت در بسیاری از منابع اهل سنت نیز نقل شده است؛ به عنوان نمونه مسلم نیشابوری (م261ق) در صحیحش به اسناد خویش از أبی بن كعب نقل کرده است:
ان النبی صلی الله علیه و آله كان عند اضاة بنی غفار، قال: فاتاه جبریل، فقال: إن الله یأمرك ان تقرأ أمتك القرآن علی حرف، فقال: اسأل الله معافاته و مغفرته، و ان أمتی لا تطیق ذلك ...
این روند ادامه داشت تا این که در مرتبه چهارم جبریل گفت:
إن الله یأمرك ان تقرأ أمتك القرآن علی سبعة أحرف، فأیما حرف قرأوا علیه، فقد أصابوا.۵
این روایت در منابع دیگر اهل سنت نیز با اندکی اختلاف در الفاظ نقل شده است.۶
1.۱ فهرست الطوسی، ص۸۳.
2.۱ خلاصة الاقوال، ص۲۰۲.
3.. همان، ص۲۷۴.
4.. من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۵۲۸؛ خلاصة الاقوال، ص۲۷۸.
5.. صحیح مسلم، ج۲، ص۲۰۳- ۲۰۴.
6.. مسند أبی داود الطیالسی، ص۷۶؛ المصنف، ج۷، ص۱۸۱- ۱۸۲ و ۴۳۲؛ مسند احمد بن حنبل، ج۵، ص۱۲۸؛ سنن أبی داود، ج۱، ص۳۳۲؛ سنن النسائی، ج۲، ص۱۵۲- ۱۵۳؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۵؛ صحیح ابن حبان، ج۳، ص۱۳؛ السنن الکبری، ج۲، ص۳۸۴.
