شده است تا خود دلیلی باشد بر استواری عقاید شیعه، که ناشی از تمسک به اهلبیت علیهم السلام است.
کلیدواژهها: قربانی ابراهیم علیه السلام ، اسماعیل علیه السلام ، اسحاق علیه السلام ، روایت شیعه، روایت اهلسنّت.
مقدمه
داستان قربانی کردن پسر حضرت ابراهیم علیه السلام یکی از موضوعات مورد بحث در ادیان ابراهیمی و از جمله اسلام است.
یهودیت و مسیحیت بر اساس صریح متن تورات یا همان عهد قدیم، ذبیح را حضرت اسحاق علیه السلام میدانند:
گفت: اکنون پسر خود را، که یگانه توست و او را دوست میداری، یعنی اسحاق را بردار و به زمین موریا برو، و او را در آنجا، بر یکی از کوههایی که به تو نشان میدهم، برای قربانی سوختنی بگذران.۱
اما با توجه به این که در قرآن کریم تصریحی به نام ذبیح نشده، و روایات اسلامی، اعم از شیعه و سنّی که در این خصوص وارد شده _ چنان که خواهد آمد _ نیز متناقض است، گروهی حضرت اسحاق علیه السلام را و گروه دیگر حضرت اسماعیل علیه السلام را ذبیح میدانند.
در کتابهای زیادی، از جمله کتب تاریخی و تفسیری و روایی و قصص انبیا، بر اساس آیات و روایات به تعیین هویت ذبیح پرداخته شده و مقالات بسیاری، با نگاه تطبیقی، در این زمینه نگاشته شده است؛۲ لکن نگاه مقایسهگرانه به سیر تاریخی این بحث در ادیان ابراهیمی صورت نگرفته است.
خاخام ریوِن فایرستون، خاورشناس آمریکایی، با نظر به وجود اختلاف در تعیین هویت ذبیح در طول اعصار گوناگون، طی مقالهای به مقایسه هویت ذبیح در طول تاریخ
1.. سفر پیدایش، باب۲۲، آیه ۲.
2.. از جمله: «بررسی تطبیقی داستان حضرت ابراهیم در متون تفسیری و عرفانی (تا قرن هفتم هجری)»، حسین آقا حسینی/سمانه زراعتی، مجله الهیات تطبیقی، سال اول، تابستان۱۳۸۹، شماره۲؛ «مروری بر دو دیدگاه در مورد ذبیح ابراهیم علیه السلام در سنت اسلامی»، محمد رسول ایمانی، مجله معرفت ادیان، سال اول، بهار۱۳۸۹، شماره۲؛ «بررسی و مقایسه قصه اسماعیل علیه السلام در قرآن و تورات»، محمد مهدی فیروزمهر، فصلنامه میقات حج، سال نهم، پاییز ۱۳۷۹، شماره۳۳؛ «ذبیح از دیدگاه قرآن، عهدین و مفسران»، زینب پوراختری، فصلنامه کوثر، پاییز و زمستان ۱۳۸۸، شماره۳۳؛ «مقارنه ذبیح الله در قرآن و عهدین»، معصومه مروج نیا، مجله رشد آموزش معرف اسلامی، بهار ۱۳۸۸، شماره۷۲.