درآمد
به تصریح قرآن، از جمله ویژگیهای پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله روحیه دلسوزانه ایشان برای هدایت مردم بود:
«لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزیزٌ عَلَیهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیكُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُفٌ رَحیم»؛۱
به یقین، رسولی از خود شما به سویتان آمد كه رنجهای شما بر او سخت است و بر هدایت شما اصرار دارد و نسبت به مؤمنان، رئوف و مهربان است.
بر این اساس، امام علی علیه السلام ، پیامبر صلی الله علیه وآله را طبیبی دورهگرد معرفی نمودهاند۲ که به دنبال یافتن دردهای مردم و درمان آنها بود.
امامان علیهم السلام نیز _ که وارثان ایشان و برگزیدگانی الهیاند _ همواره به هدایت مردم میاندیشیدند و آنها را از آفات و انحرافات آگاه میساختند و درمان آن را بیان مینمودند. پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله در این باره فرمود:
فِی كُلِ خَلَفٍ مِنْ أُمَّتِی عَدْلٌ مِنْ أَهْلِ بَیتِی، ینْفِی عَنْ هَذَا الدِّینِ تَحْرِیفَ الْغَالِینَ وَ انْتِحَالَ الْمُبْطِلِینَ وَ تَأْوِیلَ الْجُهَّال؛۳
همانا در هر نسل از امت من، استوانه عدالتی از اهل بیتم وجود دارد که تحریفِ غلوکنندگان و فرقهسازی باطلپیشگان و تأویلهای جاهلان را از چهره این دین میزدایند.
سیره گفتاری و رفتاری امام رضا علیه السلام نیز سرشار از روشنگری و مقابله با انحرافات است و از جمله آنها، حدیث «الناس عبید لنا ...» است که نوشتار حاضر به بررسی سندی و محتوایی حدیث مذکور میپردازد.
جست و جوی منابع موجود، نشان میدهد با آن که شارحان کتاب معتبر الکافی، مانند ملاصدرای شیرازی،۴ محمد صالح مازندرانی۵ و علامه مجلسی۶ مطالبی را در تبیین
1.. سوره توبه، آیه ۱۲۸.
2.. نهج البلاغه، خطبه ۱۰۸: «اِخْتَارَهُ مِنْ شَجَرَةِ اَلْأَنْبِیَاءِ وَ ... طَبِیبٌ دَوَّارٌ بِطِبِّهِ قَدْ أَحْكَمَ مَرَاهِمَهُ وَ أَحْمَی مَوَاسِمَهُ، یَضَعُ ذَلِكَ حَیْثُ اَلْحَاجَةُ إِلَیْهِ مِنْ قُلُوبٍ عُمْیٍ وَ آذَانٍ صُمٍّ وَ أَلْسِنَةٍ بُكْمٍ».
3.. قرب الاسناد، ص۷۷.
4.. شرح اصول الکافی، ج۲، ص۵۶۹.
5.. شرح الكافی، ج۵، ص۱۶۸.
6.. مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج۲، ص۳۳۲.