اعتبار سنجی روايات فتنه بودن زنان
(مصادر، اسناد و مفهوم)
علی راد۱
زینب مجلسی راد۲
چکیده
حداقل نُه گزاره در مسأله فتنه بودن زنان در جوامع حدیثی شیعه و سنّی گزارش شده است. این احادیث، به دو گونه کلی، انتساب صریح فتنه به زنان و همنشینی با دیگر فتنهها قابل تقسیم هستند. تلقی به قبول این متون به عنوان روایت و گزارش آنها در جوامع حدیثی مشهور فریقین، نشانگر یک باور تاریخی به محتوای این روایات در فرهنگ و اندیشه اسلامی است که تأثیرات جدی در نوع نگرش به شخصیت و کارآمدی زن از نگاه اسلامی داشته و در دوره معاصر نزد مستشرقان و فیمینیسم، شبهاتی چون شوم بودن و تحقیر زن را دامن زده است. هر چند از منظر امامیه انتساب قطعی همه این روایات به معصوم، با توجه به نتایج ارزیابی سندی و مبانی کلامی در حجیت سنّت، با موانعی رو به رو است، اما دستکم صدور برخی از آنها قوت دارد. بر پایه تاریخگذاری اسنادی، زمانشناسی صدور اکثر این روایات به قرن اول هجری و به طور خاص، دوره بعثت رسول خدا صلی الله علیه وآله بر میگردد. شاخص گفتمان این دوره، گذار از فرهنگ جاهلی به فرهنگ اسلامی بوده و شارع اسلامی با رویکردی اصلاحی و احیایی به ترمیم و تصحیح شخصیت زن و تعدیل مناسبات مردان با زنان پرداخته است. این پژوهه با روش تحلیلی _ انتقادی روایات فتنه بودن زنان را از منظر فراوانی، تاریخگزاری، گفتمانشناسی صدور، اعتبار سنجی مصادر و اسناد، نقد دلالی، تعارض با دیگر روایات به بوته سنجش سپرده است. دستآورد این پژوهه
1.. استادیار دانشگاه تهران _ پردیس فارابی (ali.rad.@ut.ac.ir).
2.. دانشجوی دکتری دانشگاه تهران _ پردیس فارابی.