و بيان فرد اتمّ و اكمل استفاده كنيم و بگوييم ديگران را هم شامل مي شود و ائمّه عليهم السلام فرد بارز آن هستند؛ بلكه اين آيه را مانند دو آيه اوّل (آيه 27 سوره نمل) و ششم (آيه 56 سوره روم)، مختصّ معصومان عليهم السلام دانست و كوشيد به اشكال‌هاي متوجّه آن پاسخ داد.

اشكال ها و پاسخ آن‌ها

اشكال اوّل

اشكال نخست، سخن علامه طباطبايي و مؤلّفان تفسير نمونه است كه ايشان نيز آيه را عام دانسته و ائمّه عليهم السلام را مصداق اتمّ و فرد اكمل خوانده اند ( الميزان، ج 16، ص 143؛ تفسير نمونه:
ج 16، ص 305). علامه طباطبايي در اين باره مي فرمايد:
و هذا المعني، مروي في الكافي و في بصائر الدرجات بعدّة طرق. و هو من الجري بمعني انطباق الآية علي أكمل المصاديق بدليل الرواية الآتيه.
ايشان سپس متن روايتي را از بصائر الدرجات مي آورد كه بريد بن معاويه آن را از امام باقر عليه السلام نقل كرده و علامه متن آن را اين چنين آورده است:
قال: قلت له: «بل هو آيات بيّنات ...» فقال: أنتم هم. من عسي أن يكونوا؟
علامه هيچ توضيحي نيفزوده و ظاهراً ضمير «فقال» را به امام بازگردانده و جمله «أنتم هم» را هم به صورت اخباري و نه استفهامي، دانسته اند. بر اين اساس، معنا چنين مي شود كه امام به بريد فرموده است: «شما همان ها هستند. [همان هايي كه علم به آن‌ها داده شده است.] انتظار مي رود چه كساني باشند؟».
حلّ اشكال: پاسخ، بسيار روشن و ساده است. بريد بن معاويه چنين متني را نقل نكرده و چنين روايتي ندارد. مي توان با يك مراجعه ساده به هفده روايتي كه از بصائر الدرجات، نقل كرده ايم، اين را متوجّه شد كه مقصود علامه طباطبايي، روايت ابو بصير است كه بلافاصله پس از روايت بريد واقع شده است (روايت بريده، روايت اوّل باب است و روايت ابو بصير، روايت دوم كه باعث اشتباه در ديدن مي شود). اين يك تصحيف ديداري و خطاي ساده انساني است، امّا خطاي اساسي در متن روايت و فهم اتّفاق افتاده است. متن روايتي را كه گفتيم از آنِ ابو بصير است و نه بريد، و چنين است:
«قال: انتم هم؟ قال أبي جعفر: من عسي أن يكونوا؟» كه در اين صورت، ظاهراً «قال»ي نخست، به راوي بر مي گردد و بايد آن را سؤالي خواند و امام باقر عليه السلام هم فرموده است: انتظار مي رود چه كساني باشند؟!