جستاری در مفهوم «نسخه»؛ سبکی در گردآوری و گزارش احادیث - صفحه 39

أبو موسی المجاشعی، قال: حدثنا محمد بن جعفر بن محمد، عن أبیه أبی عبد الله علیه السلام »، گزارش کرده است.

شیخ طوسی مجلس هیجدهم أمالی خود را با استفاده از روایات أبو المفضل محمد بن عبد الله الشیبانی، ترتیب داده است۱ . با توجه به شیوه شیخ طوسی در کتاب أمالی، می‌توان حدس زد که احادیث ارائه شده در این مجلس، از یکی از تالیفات أبو المفضل گرد آمده باشد۲ .

به نظر می‌رسد مشاجعی، احادیث محمد بن جعفر بن محمد را با احادیثی که خود از امام رضا علیه السلام شنیده مقایسه نموده و به صورت سندی ترکیبی در کتاب خود ثبت کرده باشد. این اسناد در کتاب أمالی مشابه سند زیر است:

أخبرنا جماعة، عن أبی المفضل، قال: حدثنا أبو محمد الفضل بن محمد بن المسیب الشعرانی بجرجان، قال: حدثنا هارون بن عمرو بن عبد العزیز بن محمد أبو موسی المجاشعی، قال: حدثنا محمد بن جعفر بن محمد، عن أبیه أبی عبد الله علیه السلام . قال المجاشعی: و حدثناه الرضا علی بن موسی، عن أبیه موسی، عن أبیه جعفر بن محمد علیه السلام ، و قالا جمیعا عن آبائهما، عن أمیر المؤمنین علیه السلام ، قال: سمعت رسول الله صلی الله علیه وآله .۳

شواهدی مانند: انتساب چنین تالیفی به محمد بن جعفر، اسناد مشترک، ترتیب اسناد، تکرار عبارت «و باسناده»، حاکی از آن است که این احادیث، از «نسخه» محمد بن جعفر ملقب به دیباجة، اخذ شده است.

جز چند مورد از مجموع 28 حدیث، همه احادیث گزارش شده در کتاب أمالی از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله است. حدیث شماره 51 از امام باقر علیه السلام و حدیث شماره 54 از امام سجاد علیه السلام و احادیث شماره 64 تا 68 از امیر المؤمنین علیه السلام نقل شده است.

تنها حدیث 45 از اسلوب سایر احادیث خارج است که سند آن از طریقی غیر از اهل بیت علیهم السلام به پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله ختم می‌شود. حدیثی که نبوی صلی الله علیه وآله بودن آن را می‌توان به عنوان توجیهی قابل قبول برای درج استثنائی آن در این کتاب پذیرفت.

1.. الأمالی (الطوسی)، ص۴۹۹.

2.. شیخ طوسی، مجلس شانزدهم تا سی دوم کتاب الأمالی را با استفاده از کتاب/کتاب‌های أبو المفضل محمد بن عبد الله الشیبانی و املای آن بر شاگردانش برگزار کرده است. برای نمونه در ص ۵۰۸، ح۱۹ أبو المفضل آورده است: «حدثنا عبد الله بن أبی سفیان أبو محمد القرشی الشعرانی إملاء من أصل کتابه بالموصل». روشن است که املا بر أبی المفضل باید در نوشته‌ای به ثبت رسیده باشد.

3.. همان، ص۵۱۸، ح۴۱.

صفحه از 51