بحثی در باره راه نیافتن روایت «أفضل الأعمال انتظار الفرج» در گفتمان مهدویت اهل سنت - صفحه 93

شیعی شاهد بودیم، ذکر نگردیده است، اما می‌توان در این آثار نقل‌هایی از روایت مورد نظر یافت که می‌توانند در حکم زمینه صدور باشند. این نقل‌ها، نقل‌هایی هستند که نسبت به لفظ «أفضل الأعمال انتظار الفرج»، دارای زیادت‌هایی هستند. به نظر می‌رسد که این زیادت‌های لفظی، می‌توانسته‌اند خوانش خوانش‌گر سنی مذهب را تحت تأثیر قرار دهند؛ بدین نحو که جهت بیان روایت را به سوی یکی از دو خوانش اصلی روایت، یعنی خوانش اخلاقی یا خوانش قائم_محور آن سوق دهند. در ادامه به نمونه‌هایی از این دست نقل‌های همراه با زیادت در لفظ اشاره می‌کنیم:

یکی از نقل‌های مهم و پربسامد روایت ما در متون اهل سنت، نقلی با این لفظ است:

سلوا الله من فضله، فأنه یحب ان یسأل، و إن من أفضل العبادة انتظار الفرج.۱

با در نظر گرفتن لفظ این نقل، شماری از مفسران اهل سنت، آن را ذیل آیه 32 سوره نساء آورده‌اند. ۲ بخشی از آیه «و اسألوا الله من فضله» با بخشی از نقل یاد شده از روایت ما، به لحاظ لفظی نزدیک است. آنچه که متن آیه به آن اشاره دارد، آن است که آنچه را که خداوند به آن، برخی از شما را بر برخی دیگر فضل داده، آرزو نکنید. زنان نصیب خود و مردان نصیب خود را می‌برند. در مقابل، از فضل خدا طلب کنید. طبری در تفسیر خود، ضمن آوردن این نقل از روایت مورد بحث، اشاره می‌کند که برخی گفته‌اند که زنان آرزو می‌کردند همانند مردان می‌توانستند جهاد کنند. نقل دیگر، آن است که زنان آرزو می‌کرده‌اند که سهم ارثی برابر با مردان می‌داشتند. طبری می‌گوید که خداوند ضمن این آیه، زنان را از آرزوهای باطل باز داشته، و به آنها می‌گوید که از فضل خدا طلب کنید؛ چرا که خداوند دوست می‌دارد که از او طلب کنند. ۳ این روایت ذیل این آیه در شماری دیگر از تفاسیر اهل سنت مانند تفسیر الثعلبی، ۴ تفسیر ابن کثیر،۵ الدر المنثور سیوطی۶ و تفسیر

1.. این نقل را می‌توان در آثار روایی بسیاری یافت. برای نمونه ر.ک: الدر المنثور، ج۲، ۱۴۹؛ جامع البیان، ج۴، ص۷۰-۷۱؛ احیاء علوم الدین، ج۱، ص۳۱۲؛ الجامع الصحیح، ج۵، ص۲۲۵-۲۲۶؛ کنز العمال، ج۲، ص۳۶، ۷۹؛ ج۳، ص۲۷۲؛ الفرج بعد الشدة، ص۲۷.

2.متن آیه ۳۲ سوره نساء چنین است: «وَ لاَ تَتَمَنَّوْاْ مَا فَضَّلَ اللّهُ بِهِ بَعْضَکُمْ علی بَعْضٍ لِّلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِّمَّا اکْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَاء نَصِیبٌ مِّمَّا اکْتَسَبْنَ وَ اسْأَلُواْ اللّهَ مِن فَضْلِهِ إِنَّ اللّهَ کَانَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمًا».

3.جامع البیان، ج۴، ص۷۰-۷۱.

4.الکشف و البیان، ج۳، ص۳۰۰.

5.. تفسیر القرآن العظیم، ج۱، ص۵۰۰.

6.. الدر المنثور، ج۲، ص۱۴۹.

صفحه از 107