مطالعه انتقادی دیدگاه عمر فلاته درباره آغاز پیدایش جعلِ حدیث - صفحه 33

صلی الله علیه و آله دروغ بسته است.۱

‏‏عمر فلاته با نقد استنادی و محتوایی گزارش یاد شده، آن را نامعتبر خوانده و چنین رخدادی را در اثبات جعل حدیث ناکافی دانسته است. او معتقد است که نقل یک روایت در کتاب الموضوعات _ که به بررسی روایات ساختگی اختصاص یافته است _ خود دلیل بر کذب آن محسوب می‏گردد و این گونه گزارش‏‏ها به هیچ روی قابل اعتماد نیستند؛۲ علاوه بر آن که ابن عدیس از صحابه شناخته شده پیامبر صلی الله علیه و آله و از حاضرین در صلح حدیبیه بوده است و بسیار بعید می‏نماید که وی بر بالای منبر و در حضور دیگر صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله بر رسول خدا صلی الله علیه و آله دروغ ببندد و هیچ کس نیز وی را انکار نکند. از این رو، عمر فلاته ابن عدیس را از اتهام جعل مبرا دانسته و روایت یاد شده را ساخته دست بعضی راویانی دانسته که در طریق خبر قرار گرفته‏اند.۳

3) وقوع پدیده جعل حدیث در سال 41 هجری

‏‏آخرین دیدگاهی که عمر فلاته در باب تاریخ پیدایش جعل حدیث نقل کرده، نظریه شیخ ابو زهو و شیخ ابو شهبه است که قایل به آغاز جعل حدیث در حدود سال 41 هجری هستند. اینان وقوع فتنه در خلافت عثمان و نیز پیدایش اختلاف بین معاویه و امام علی
علیه السلام را زمینه‌ساز شکل‏گیری احادیث موضوع برشمرده و اشخاصی چون عبد الله بن سبا را عامل جعل حدیث بر پیامبر صلی الله علیه و آله دانسته‏اند. باورمندان به این نظریه، حدیث «لکلّ نبیٍّ وصیٌّ و وصیی علیٌّ علیه السلام » را نمونه‏ای از احادیث برساخته بر پیامبر صلی الله علیه و آله معرفی کرده‏اند که توسط عبد الله بن سبا و پیروانش وضع شده است.۴

1..‏ ر.ک: الوضع فی الحدیث، ج۱، ص۱۸۸. شایان ذکر است که فلاته در دو جای از کتاب خود (ر.ک: همان، ج۱، ص۱۸۳ و ۱۸۸) به نقلِ دیدگاه اکرم عمری پرداخته و وقوع جعل حدیث در خلافت عثمان را بدو نسبت داده است؛ لکن با مراجعه به کتاب دکتر اکرم ضیاء عمری معلوم گردید که وی چنین نظری نداشته و بر خلاف ادعای فلاته، قایل به عدم وقوع جعل حدیث در دوره خلافت عثمان است: «و قد حدث فی النصف الثانی من خلافة عثمان اختلاف و شقاق کبیر... و مع ذلک فنحن لا نجد فی خلافة عثمان روایات تشیر الی الوضع فی الحدیث و اما حکاه ابو ثور الفهمی... فإن هذه الروایة لا تصح من جهة الاسناد» (بحوث فی تاریخ السنة المشرفة، ص۲۲ _ ۲۳).

2..‏ ر.ک: الوضع فی الحدیث، ج۱، ص۱۸۹.

3..‏ همان، ج۱، ص۱۸۹ _ ۱۹۹.

4..‏ الاسرائیلیات و الموضوعات فی کتب التفسیر، ص۲۰؛ الحدیث و المحدثون، ص۴۸۰.

صفحه از 49