کلامی جدیدی را در باره امامت و رهبری مطرح کردند. پذیرش امامت مفضول، انکار نص، شرط قیام مسلحانه برای امام از نتایج این اندیشه است که زید بن علی و یاران او به آن اعتقاد پیدا کردند.۱
در کنار گزارشهایی که بر عدم پذیرش امامت از سوی زید وجود دارد، گزارشهای دیگر نشان میدهد زید هم با مفهوم امامت آشنا بوده و هم امامت آنان را پذیرفته است. برای نمونه سه گزارش را میآوریم.
1. بر پایه گزارشهای روایی، زید بن علی یکی از راویان احادیث اثنا عشر است و نام یکایک امامان را برده است.۲
2. زید بن علی هم به امامت امام باقر علیه السلام اقرار نموده و هم به امامت امام صادق علیه السلام اعتقاد داشته است.۳
3. امام باقر علیه السلام هنگام وفات، امام صادق علیه السلام را نزد خود فرا خواند و عهد امامت را به او سپرد. زید بن علی _ که در آن مجلس حضور داشت _ از امام در خواست میکند که از باب تمثیل امام حسن و امام حسین _ علیهما السلام _ امامت را به او دهد. امام باقر در جواب فرمود:
إنّ الامانات لیست بالتمثال و لا العهود بالرسوم، و انما هی امور سابقة عن حجج الله تبارك و تعالی؛۴
امانات (امامت) با تمثیل به کسی داده نمیشود و نیز رسوم در عهد و پیمان راه ندارد، بلکه آنها اموری هستند که بر حجّتهای الهی سبقت دارند.
گزارشهای بالا نشان میدهد که زید با مفهوم امامت آشنا بوده و جانشینان پیامبر را میشناخته و به امامت امام باقر و امام صادق _ علیهما السلام _ اقرار کرده بود؛ اما خونخواهی امام حسین علیه السلام در کنار تحقیر و آزار خلیفه اموی نسبت به اهل بیت و اهانت آشکار دستگاه خلافت به پیامبر صلی الله علیه و آله باعث شد که زید به نبرد مسلحانه بر ضد حکومت روی آورد۵ و از این جا بود که امامت در نگاه او دو معنا پیدا کرد.
1.. ر.ک: فرق الشیعة، ص۲۱؛ خاستگاه تشیع، ص۲۶۱.
2.. ر.ک: کفایة الاثر، ص۳۰۴، ص۳۰۵، ص۳۱۰، ص۳۱۱.
3.. ر.ک: الامالی للصدوق، ص۶۳۷؛ کفایة الاثر، ص۳۰۹ و ص۳۱۰؛ قرب الاسناد، ص۳۱۷، ح۱۲۲۷.
4.. کمال الدین، ص۳۰۷، ح۱.
5.. ر.ک: الإرشاد، ج۲، ص۱۷۲ _ ۱۷۴.