با میزان اخص مفهومی کلام راوی تفاوت داشته باشد.

نتیجه

فهم و ذهنیت راوی نسبت به یک روایت می‌تواند در فهم خواننده روایت تأثیر گذار و موجب کژ فهمی او باشد. این تأثیر گاهی نتیجه عدم توجه راوی به همه قراین موجود، و گاهی به خاطر تصرف او در الفاظ روایت و گاهی به خاطر نقل به معنا اتفاق می‌افتد. با این حال، نمی‌توان فهم کنونی از روایات را به خاطر وجود احتمال دخالت ذهنیت راوی در نقل او، غیر معتبر اعلام نمود. امکان وجود قراین شخصی حالی در هنگام صدور _ که مخاطب از آن غافل باشد _ در محاورات میان عقلا احتمالی ناچیز شمارده می‌شود و اصل عقلایی الغا آن است. برای جلوگیری از دخالت‏های قضاوت‏های راویان به ‌واسطه گزینش‏ها، دسته بندی‏ها، نام گذاری‏ها، تقطیعات و اضافات، در فهم ما از روایت راه‌‏هایی وجود دارد که از آن جمله می‌توان رجوع به قراین موجوده در روایت و تشکیل خانواده‌‏های احادیث هم موضوع و هم مضمون را بیان نمود. در مورد روایات نقل به معنا نیز می‌توان گفت که قدر متیقن مراد معصوم علیه السلام از کلماتی که راوی ذکر کرده است، معتبر است‏.

کتابنامه

_ الاستبصار، محمد بن حسن طوسی، تحقیق: حسن موسوی خرسان، تهران : دارالکتب الاسلامیة، 1363ش.
_ اصول الفقه، محمد رضا مظفر، قم: اسماعیلیان، 1419ق.
_ اضواء علی السنة المحمدیه، محمود ابوریه، بیروت: مؤسسة الاعلمی، بی‏تا.
_ افاضة القدیر فی احکام العصیر، شیخ الشریعة اصفهانی، قم: بی نا، 1329ش.
_ بحار الأنوار، محمد باقر مجلسی، تصحیح:السید إبراهیم المیانجی، محمد الباقر البهبودی، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1403ق.
_ بحوث فی علم الاصول، محمود ‏هاشمی شاهرودی، قم: مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، سوم، 1417ق.
_ البدر الزاهر، حسینعلی منتظری، تقریرات مرحوم بروجردی ره، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم: 1362ش.