جامعیت قرآن در برابر دیگر کتاب های الهی

این گروه، جامعیت قرآن را در مقایسه با دیگر متون وحیانی دانسته و در توضیح آن آورده اند که چون ذات خداوند بر قلوب انبیا(ع) تجلّی می کند و این تجلّیات به اعتبار اختلاف قلوب آنها متفاوت اند و با توجّه به این که پیامبر اکرم(ص) خاتم پیامبران و مظهر تجلّی اسم اللّه اعظم است، از این رو، آن حضرت، جامع کمالات پیامبران و کتاب او نیز جامع کتاب های وحیانی است.[۱]

آیات و روایاتی که بر مُهَیمِن (مسلّط و مُشْرف) بودن قرآن اشاره دارند، مؤید این مطلب اند که از آن جمله است:

«وَأَنزَلْنَآ إِلَیک الْکتَـبَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَینَ یدَیهِ مِنَ الْکتَـبِ وَمُهَیمِنًا عَلَیهِ. [۲]

و این کتاب را به سوی تو به حق فرو فرستادیم، در حالی که کتاب ها[ی الهی پیشین] را تصدیق می کند و نسبت به آن، [مسلّط و] نگهبان است».

در روایتی از پیامبر اکرم(ص) آمده است:

سوره های بلند، به جای تورات به من داده شده اند، صدتایی ها، به جای انجیل و مثانی (دوگان ها) به جای زبور. سوره های تفصیلی [و کوتاه] نیز ـ که ۶۸ سوره اند ـ، افزون، به من داده شده اند. این قرآن، حاکم بر دیگر کتاب ها[ی الهی] است. تورات، از آنِ موسی است و انجیل، از آنِ عیسی است و زبور، از آنِ داوود[(ع)]. [۳]

در روایت دیگری آمده است:

وَ َاعطیتُ جَوامِعَ الکلِمِ. [۴]

خدا به من کلمات جامع داده است.

ابن عربی، در شرح این روایت آورده است که همه حقایق و معارف به پیامبر(ص)داده شده است و به همین دلیل، قرآن، همه معانی کتاب های انبیای سابق را جمع کرده است.[۵]امام خمینی رحمه الله، مراد از «جوامع الکلم» را وجود تمام منازل، از اسفل ملکی تا اعلی مراتب روحانیت و ملکوت، در قرآن دانسته و در ادامه آورده است: با توجّه به این که افراد در مدارک و معارف، مختلف و متفاوت اند، قرآن به طوری نازل شده که هر کس به حسب کمال و ضعف ادراک و معارف و به حسب درجه ای که از علم دارد، از آن استفاده می کند.[۶]

[۱]. ر. ک: شرح فصوص الحکم: ص ۱۱۵۶ ـ ۱۱۵۳ و آداب الصلوة: ص ۳۱۰.

[۲]. مائده: آیه ۴۸.

[۳]. الکافی: ج ۲ ص ۶۰۱ ح ۱۰: «اعطیتُ السُّوَرَ الطِّوالَ مَکانَ التَّوراةِ، وَ أعطیتُ المِئینَ مَکانَ الإِنجیلِ، وَ أعطیتُ المَثانِی مَکانَ الزَّبورِ، وَ فُضِّلتُ بِالمُفَصَّلِ؛ ثَمانٌ وَ سِتّونَ سورَةً، وَ هُوَ مُهَیمِنٌ عَلی سائِرِ الکتُبِ، وَالتَّوراةِ لِموسی وَالإِنجیلِ لِعیسی وَ الزَّبورِ لِداودَ».

[۴]. سنن الدار قطنی: ج ۴ ص ۱۴۴ ح ۸ ؛ الأمالی، طوسی: ص ۴۸۴ ح ۱۰۵۹.

[۵]. شرح فصوص الحکم: ص ۱۱۵۶.

[۶]. آداب الصلاة: ص ۳۱۰ ـ ۳۰۹.