بيشتر روايات شيعه از امام محمّدباقر و امام جعفر صادق عليهما السلام به‌ دست ما رسيده است؛ اگر چه قبل از آن کتاب‌هايي در زمينه‌ي حديث نگاشته شده است؛ ولي عمده‌ي آن در اين زمان بوده است. شيخ مفيد در ضمن حالات امام صادق عليه السلام در کتاب ارشاد^۱ و ابن‌شهر آشوب در مناقب^۲ و طبرسي در اعلام الوري^۳ نوشته‌اند: ثقاتي که با اختلاف مذاهبشان از امام صادق عليه السلام روايت کرده‌اند، چهار هزار نفر بوده‌اند. از اين جمع عدّه‌اي موفق به تدوين کتب و گردآوري احاديث شدند که بعدها کتاب‌هاي آنان به اصول اربعمائة معروف گرديد، اين اصول چهارصدگانه جزء اوّلين مؤلّفات شيعه است؛ اگر چه از اين اصول جز تعداد اندکي باقي نمانده است؛ ولي اکثر روايات منقول در اين اصول ضمن کتب اربعه (الکافي، من لايحضره الفقيه، تهذيب، استبصار) آمده است.^۴
در تعريف اصل گفته شده «آنچه راوي بلاواسطه از زبان امام شنيده و ضبط نموده است؛ ولي چنان‌چه به ‌واسطه‌ي کتاب ديگر که از امام اخذ شده مجموعه‌اي گرد آورد، به اين مجموعه «فرع» و به مرجع اوّل «اصل» گويند.^۵ به همين دليل، احتمال زيادي يا نقصان يا فراموشي در اين نصوص بسيار کم است؛ پس مصادر اوّليّه در حدّ بالايي از هرگونه جرح و نقصاني مبرّا است؛ اگرچه احتمالات ديگر، مانند تقيّه در روايات و يا وضع کتاب به نام نويسنده‌اي از نويسندگان اصول، منتفي نيست؛ امّا با توجّه به طرق و روش‌هاي تحمّل حديث از جمله شنيدن از صاحب کتاب يا قرائت کتاب نزد او يا اجازه‌ي شيخ به شاگرد در نقل حديث، احتمال وضع کتاب تا حدّ مورد قبول عقلا از بين مي‌رود؛ بنابراين، اصول اوّليّه‌ي شيعه با دقّت‌هايي که امامان معصوم عليهم السلام و اصحاب و راويان بارز^۶ آنان داشتند، در حدّ امکان از