دستبرد واضعان حفظ شد؛ ولي با تمام اين دقّت‌ها، مسلّماً رواياتي که از امام معصوم عليه السلام صادر نشده است، وارد کتب شيعي شده است که جهت پالايش آن، امور ذيل در تاريخ حديث شيعه اتّفاق افتاده است. تنقيح و پالايش احاديث به دو روش کلّي است که از مجموع اين دو؛ چندين روش را مي‌توان به جهت پالايش احاديث به‌کار گرفت. با توجّه به اين‌که دو نوع جعل داريم: 1. جعل متن همراه با جعل سند، 2. جعل متن حديث؛ پالايش احاديث نيز در دو محور قابل تصوّر است:۱
- پالايش متني و سندي؛
- پالايش متني.
الف) پالايش متني و سندي۲
1. اوّلين روشنگري درباره‌ي ورود احاديث جعلي در تراث شيعي به وسيله‌ي خود امامان معصوم عليهم السلام انجام گرفت، ايشان به اشخاصي اشاره مي‌کردند که واضع و جاعل احاديث بودند و در ضمن به نوع افکار و معاني که در احاديث جعل کرده‌اند نيز اشاره مي‌فرمودند. عبدالله بن مسکان از بعضي اصحاب امام صادق عليه السلام نقل مي‌کند که حضرت فرمود: «خداوند مغيرة بن سعيد را لعنت کند، او پيوسته بر پدرم امام باقر عليه السلام دروغ مي‌بست، خداوند گرماي آتش را به او بچشاند.»۳
امام رضا عليه السلام از ائمه‌اي هستند که تقريباً از زمان ايشان پالايش احاديث به مرحله‌ي جدّي خود رسيد، در روايتي به ترتيب اسم کاذبان و کساني که تا زمان ايشان بر ائمّه عليهم السلام دروغ مي‌بستند، شرح آن مي‌کنند، ايشان مي‌فرمايند:
1.. شايد نوعي ديگر از جعل روايي قابل تصوّر باشد که در آن، فقط سند غير سالم با سند سالم تعويض مي‌شود و آن سند از ارسال، ضعف و... به سند متصل و صحيح و... تبديل مي‌شود؛ امّا از جايي که جعل سند (بدون متن) زير مجموعه‌ي قسمت اوّل؛ يعني، جعل سند و متن مي‌شود، از آوردن عنوان مستقلي براي آن خودداري شده است.
2.. در اين بخش به فعّاليّت‌هايي اشاره مي‌شود که فقط ناظر به بخش خاصّي از حديث (متن يا سند) نيست؛ بلکه متن و حديث را با هم شامل مي‌شود.
3.. مستدرک الوسائل، ج۹، ص۹۱؛ معجم رجال الحديث، ج۱۴، ص۲۵۱.
