آنان‌که اشخاص متخصّص و متعهّدي بودند؛ همان‌طور که خود بيان کرده‌اند، احاديثي را جمع‌آوري کردند که صحيح و حجّت بود.۱ از طرفي مي‌دانيم که اصطلاح صحيح در نزد قدما؛ يعني، روايتي که از صدور آن اطمينان داشته باشند۲ که نتيجه بررسي سندي و متني يک حديث؛ اطمينان از صدور آن از معصوم عليه السلام است.
به هر حال؛ قبل از کتاب‌هاي رجالي و فهرستي مانند رجال برقي، رجال کشّي، فهرست نجّاشي، رجال طوسي، فهرست طوسي اصحاب داراي کتب رجالي بسياري بودند؛ يعني، پالايش احاديث از نظر سند و راويان، از زمان معصومان عليهم السلام شروع شد و محدّثان ما با آگاهي از احاديث رجال اقدام به نوشتن احاديث مي‌کردند.
به طور مثال، عبدالله بن جبله کناني (م219هـ)۳ ؛ محمّد بن عيسي يقطيني(از اصحاب امام جواد عليه السلام)؛۴ حسن بن محبوب (م224هـ)۵ و حسن بن علي بن فضّال (م224هـ)۶ و برخي ديگر از اصحاب، کتاب رجالي داشتند.
ب) پالايش متني۷
حديث و روايات اهلبيت عليهم السلام اهمّيّت فوق‌العاده‌اي دارند؛ زيرا احکام و معارف الهي؛ بعد از قرآن، از طريق روايات به دست کساني که در زمان معصومان عليهم السلام نبوده‌اند، مي‌رسد؛ لذا کوشش فراواني براي ضبط دقيق کلام امامان عليهم السلام انجام گرفته است. قابل توجّه است که بحث‌هاي حديثي مانند بررسي سندي، اجازه‌ي نقل روايت، مقابله‌ي نسخه‌ها و... راهي براي اطمينان به متن صحيح احاديث است.
1.. من لايحضره الفقيه، ج۱، ص۳؛ الکافي، ج۱، ص۹. مرحوم کليني در مقدّمه‌ي کافي خطاب به کسي که از او تأليف چنين کتابي را خواسته بود، مي‌گويد: تو کتابي مي‌خواهي که هدايت جويان؛ بتوانند علم دين و عمل به اخبار صحيح امامان صادق و سنّت‌هاي ثابت را از آن کتاب بگيرند؛ سپس در انتهاي مقدّمه مي‌افزايد: خدا را شکر که تأليف کتابي را که خواستي ميّسر کرد.
2.. مقياس الرّواية في علم الدراية، ص۴۴.
3.. رجال نجّاشي، ص۲۱۶.
4.. رجال نجّاشي، ص۳۳۳.
5.. فهرست طوسي، ص۱۲۲.
6.. رجال نجّاشي، ص۳۶.
7.. اگر چه برخي از موارد ذکر شده در پالايش متني موجب پالايش سندي حديث نيز مي‌شود؛ ولي با توجّه به ربط بيشتر آن به متون روايات، در اين قسمت آورده شده است.
