پالايش احاديث در عصر ائمّه عليهم السلام و پديده‌ي جعل - صفحه 116

«إنا عن الله و عن رسوله نحدث و لا نقول قال فلان و فلان فيتناقض كلامنا إن كلام آخرنا مثل كلام أولنا و كلام أولنا مصادق لكلام آخرنا»
«کلام ما نشأت گرفته از کلام خداوند و رسول‌خدا است و چون جز از خدا و رسولش نمي‌گوييم، تناقضي در کلام ما پيش نمي‌آيد؛ بنابراين، کلام شخص آخر ما همانند کلام شخص اوّل ما است و کلام شخص اوّل ما، همانند کلام شخص آخر ما است.»1

ب) توجّه به روايت امام متأخّر: اگر در زمينه‌اي روايات مختلفي از ائمّه عليهم السلام رسيده باشد که به خودي خود قابل جمع کردن نباشد و از طرفي از امامان متأخّر شيعه نيز رواياتي درباره‌ي آن رسيده باشد، توجّه به روايات ائمّه عليهم السلام متأخّر، قرينه‌اي براي رسيدن به صواب است. در اين‌باره امام صادق عليه السلام مي‌فرمايند:
«إِذَا جَاءَ حَدِيثٌ عَنْ أَوَّلِكُمْ وَ حَدِيثٌ عَنْ آخِرِكُمْ بِأَيهِمَا نَأْخُذُ فَقَالَ خُذُوا بِهِ حَتَّى يبْلُغَكُمْ عَنِ الْحَي»
«از امام صادق عليه السلام سؤال شد، اگر روايتي از ائمه‌ي متقدّم رسيده باشد و در همان موضوع از امامان متأخّر نيز حديثي رسيده باشد، به کدام حديث عمل کنيم؟ امام صادق عليه السلام فرمود: به کلام امام متأخّر عمل کنيد تا از امام زنده بياني به شما برسد.»2

ج) توجّه به نظر متأخر امام عليه السلام: گاهي از يک امام و به علّت مسايلي هم‌چون تقيّه و رعايت کردن برخي از مصالح، دو يا چند نظر صادر مي‌شود. در چنين مواردي ائمه در مقام حلّ اين مشکل و انتخاب متن صحيح، به نظر متأخّر اشاره و آن را تأييد کرده‌اند. در اين‌باره روايتي از امام صادق عليه السلام رسيده است که مي‌فرمايند: «قَالَ أَرَأَيتَکَ لَوْ حَدَّثْتُک بِحَدِيثٍ الْعَامَ ثُمَّ جِئْتَنِي مِنْ قَابِلٍ فَحَدَّثْتُکَ بِخِلَافِهِ بِأَيهِمَا كُنْتَ تَأْخُذُ قَالَ قُلْتُ كُنْتُ آخُذُ بِالْأَخِيرِ فَقَالَ لِي رَحِمَکَ‌اللَّهُ»؛ راوى مي‌گويد: امام صادق عليه السلام به من فرمود: بگو بدانم! اگر من امسال حديثى به تو گويم‏ و سال

1.. رجال کشّي، ص۲۲۴.

2.. الکافي، ج۱، ص۶۷

صفحه از 121