آشنايي با طريق شيخ طوسي و نقش کاربردي آن - صفحه 13

و اخبرنا عدّة من اصحابنا عن احمد بن محمّد بن الحسن بن الوليد عن ابيه عن محمّد بن الحسن الصفّار و سعد جميعاً عن احمد بن محمّد بن عيسي.»
چنان‌که ملاحظه گرديد شيخ طوسي بعد از يادآوري آثار و تأليفات راوي، طريق خود را به آن آثار و کتاب‌ها ذکر کرده است. مهم‌ترين فايده‌ي ذکر طريق در اين نوع کتاب‌ها اثبات انتساب اصول و کتاب‌ها به نويسندگان آن‌ها بوده است.

طريق شيخ در «تهذيب» و «استبصار»

کتاب تهذيب الاحکام و الاستبصار فيما اختلف من الاخبار دو اثر مهمّ حديثيشيخ طوسي است که از جمله کتب اربعه‌ي حديثي شيعه محسوب مي‌گردد و در ميان فقها و محدّثان از اعتبار بالايي برخوردار است.
روش محدّثان بر اين بوده است که احاديث را با سند نقل مي‌نمودند، چون يکي از طرق رايج در تشخيص اعتبار و عدم اعتبار حديث و پي‌بردن به صحّت و سقم آن، تحليل و ارزيابي سند آن است؛ بدان‌ جهت تأکيد فراواني بر نقل حديث با سند شده است؛ به‌ عنوان مثال پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله فرموده است: «حديث را با سند بنويسيد؛ پس اگر بر حق بود، شما در اجر آن شريک هستيد و اگر بر باطل (دروغ) بود، گناهش به گردن گوينده‌اش است۱ (و شما گناه‌کار نيستيد).»
نظير همين تأکيد از ديگر معصومان هم‌چون امام علي و امام باقر عليهما السلام نيز وارد شده است.۲
بر اين اساس، شيوه‌ي شيخ طوسي در اين دو کتاب بر نقل حديث با سند بوده است؛ ولکن جهت اختصار به تلخيص اسناد پرداخت، به اين‌ صورت که روايات را با سند کامل نقل نکرده است؛ بلکه اوايل بسياري از اسانيد را حذف کرده و سند را به‌ صورت معلق۳ از صاحبان کتب شروع مي‌کند.
در اوّل مشيخه‌ي‌ تهذيب‌الاحکام مي‌نويسد:
«و اقتصرنا من ايراد الخبر علي الابتداء بذکر المصنّف الذي أخذنا من کتابه او من صاحب الاصل الذي أخذنا الحديث من اصله.»

1.. ميزان الاعتدال، ج۴، ص۹۸.

2.. الکافي، ج۱، ص۴۲، ح۷؛ جامع احاديث الشيعة، ج۱، ص۱۲۸، ح۱۰۴.

3.. حديث معلق به حديثي گفته مي‌شود که از اوّل سند آن يک راوي يا بيشتر حذف شده باشد. (شهيد ثاني مي‌نويسد: و هو ما حذف من مبدا اسناده، واحد او اکثر، الرعاية، ص۱۰۱.)

صفحه از 31