معيارهاي غلوّ در قرآن و روايات
داوود افقي۱
چکيده
آنچه در اين نوشتار به دنبال آن هستيم، به دست آوردن ملاکها و معيارهايي از قرآن و احاديث معتبر است تا بتوان با آن ملاکها، رواياتي را که احتمال اشتمال آنها بر اعتقادات و مفاهيم غلوآميز ميرود، شناسايي کرد.
در آيات قرآن، غلوّ همزاد و همراه کفر و شرک است و غاليان کساني هستند که اعتقاد و سخنشان در باره ديگران به نفي ربوبيت الهي ميانجامد و انکار عبوديّت و بندگي ديگران را در پي دارد. انتساب ربوبيت و الوهيت به غير خدا، انتساب صفات اختصاصي الهي به غير خدا و نفي بشريت پيامبران الهي، ملاکهاي غلوّ در قرآن است، در روايات نيز، علاوه بر موارد قرآني، اموري چون ادعاي نبوت ائمه عليهم السلام و تفضيل ائمه عليهم السلام بر پيامبر صلي الله عليه و آله از مصاديق غلوّ شمرده شده است. بررسي روايات موسوم به «قولوا فينا ما شئتم» نيز بخش پاياني اين نوشته را تشکيل ميدهد.
کليدواژهها: غلوّ، معيارهاي قرآني غلوّ، معيارهاي حديثي غلوّ.
درآمد
معمولاً در بحثها و نظراتي که در باره ويژگيهاي اهل بيت عليهم السلام و روايات مشتمل بر آنها ارائه ميشود، افراد بدون ملاکها و معيارهاي مستند و فقط بر اساس پيش فرضها، سلايق و ديدگاههاي شخصي نظر ميدهند، فردي روايتي را غلوآميز قلمداد ميکند و شخص ديگر، آن را حداقل اعتقاد در باره اهل بيت عليهم السلام ميداند. از اين رو، استخراج و تبيين معيارهايي از منابع قابل اعتماد، بسيار مهم و ضروري است.
نکته مهمي که نياز ما را براي به دست آوردن ملاکها و معيارهاي غلوّ تشديد ميکند، آن است که در متهم کردن راويان به غلوّ، نميتوان به رأي و نظر علماي رجال اطمينان نمود. بسياري از بزرگان به
1.دانشجوي دکتري مدرسي معارف اسلامي، گرايش قرآن و متون اسلامي، دانشکده علوم حديث قم.