اختصاص دارد و بر اساس بافت و سياق سخن تنها مي‌توان آنها را در منابع شيعي يافت.۱ فقط روايت صدوق از اين موضوع است که در منابع اهل سنت نيز وارد شده است.۲
منابع حديثي اهل سنّت
موضوع مرحومه بودن امت مسلمان در منابع حديثي اهل سنت، بر خلاف منابع حديثي شيعه، به دو يا سه روايت محدود نيست، بلکه به صورت روايات متعدد مأثور از پيامبر صلي الله عليه و آله است. قديمي‌ترين منبعي که روايت متضمن اين انديشه را دربردارد، مسند احمد بن حنبل است.
احمد به عنوان تدوين‌گر يکي از بزرگ‌ترين جوامع حديثي اهل سنت، در دو جا از مسند خود مأثوري را از ابوموسي اشعري، يکي از صحابه شناخته شده رسول خدا صلي الله عليه و آله ، نقل مي‌کند که آن حضرت امت خود را مرحومه خوانده‌اند که در آخرت بر آنها عذابي نيست و عذاب آنها تنها در دنيا به صورت قتل و زلزله و بلاياست.۳ اين روايت از مرحومه بودن امت مسلمان مشهورترين نقل و طريق نقل روايت مزبور از رسول خدا صلي الله عليه و آله است. همين روايت با اختلافاتي ناچيز در نقل، از ديگر صحابه نيز نقل شده است. از ميان صحابه، در منابع اهل سنت، ابوهريره،۴ ابن عمر،۵ عبيدالله بن زياد،۶ معاذ بن جبل،۷ ابومالک اشعري،۸ و اميرالمؤمنين عليه السلام ۹ چنين مأثوري را از رسول خدا صلي الله عليه و آله نقل کرده‌اند. افزوده‌اي نيز در برخي از روايات مرحومه بودن امت مسلمان به چشم مي‌خورد که مفهوم اين حديث و دستاورد واقعي آن را براي مسلمانان تبيين مي‌کند. در اين افزوده آمده است که رسول خدا صلي الله عليه و آله فرموده‌اند: در روز قيامت به جاي هر فرد از امت من يک مشرک۱۰ به آتش جهنم در خواهد افتاد.
در ميان نقل‌هاي صحابه از اين حديث، روايت ديگري را انس بن مالک خادم رسول خدا صلي الله عليه و آله نقل کرده است که رسول خدا صلي الله عليه و آله امت خود را امت مرحومه خوانده و در ادامه فرموده است: «فاستقيموا و
1.. يعني روايت سليم و روايت كتاب شاذان.
2.. براي نمونه در تاريخ ابن عساكر، ج۴۷، ص۳۸۲؛ قصص الأنبياء ابن كثير، ج ۲، ص ۴۱۸.
3.. مسند الإمام أحمد، ج۴، ص۴۱۰، ص ۴۱۸. عبارات احمد در صفحه ۴۱۰ اين‌گونه است: «حدثنا عبد الله حدثني أبي، ثنا يزيد، أنبأنا المسعودي و هاشم يعني ابن القاسم، ثنا المسعودي، عن سعيد بن أبي بردة، عن أبيه، عن جده أبي موسي قال: قال رسول الله صلي الله عليه وسلم: ان أمتي أمة مرحومة ليس عليها في الآخرة عذاب، انما عذابها في الدنيا القتل و البلابل و الزلازل. قال أبو النضر: بالزلازل و القتل و الفتن». برخي از منابع متقدمي که سخن ابوموسي را نقل کرده‌اند، عبارت‌اند از: سنن ابي داوود، ج۲، ص۳۰۸؛ المستدرک علي الصحيحين، ج۴، ص۲۵۳، ص ۴۴۴؛ مجمع الزوايد، ج۱۰، ص۷۰.
4.. مجمع الزوايد، ج۷، ص ۲۲۴؛ مسند الشاميين، ج ۱، ص ۲۶۸؛ و ج۳، ص ۳۷۴.
5.. کتاب الفتن، ص ۳۶۱.
6.. المستدرک علي الصحيحين، ج۴، ص ۲۵۴.
7.. الفتن، ص۳۷۴.
8.. تاريخ مدينة دمشق، ج۲۵، ص ۱۳۴؛ مسند الشاميين، ج۲، ص ۴۵۰؛ مجمع الزوايد، ج۱۰، ص ۷۰.
9.. شرح مسند ابوحنيفه، ص ۲۸۰.
10.. در برخي از نقل‌ها، «فردي از ساير اديان» (مسند الشاميين، ج۳، ص ۴۰۰)، «فردي از کفار» ، «فردي از يهود يا نصارا» (مسند ابوحنيفه، ص۱۵۵؛ شرح مسند ابوحنيفه، ص ۲۸۱)، به جاي «فردي مشرک» آمده است.
