اصل حمل بر صحت: اعتبار و كاربست

سيد حسن اسلامي اردكاني ^۱

چکيده

در احاديث متعددي بر ضرورت حمل بر صحت و به دست دادن بهترين تفسير از رفتار و گفتار ديگران تأکيد شده است. عالمان دين از اين احاديث اصل حمل بر صحت را استنتاج کرده و آن را، بيشتر، در عرصه‌ فقه به کار گرفته و بر آن آثاري مترتب ساخته‌اند. نگارنده در اين جستار، کوشيده است تا پس از گزارش و دسته‌بندي اين احاديث، ابعاد مختلف اين اصل را کاويده و کاربست آن را در عرصه اخلاق و تفسير رفتار ديگران به دست دهد. از اين منظر، اصل حمل بر صحت بيش از آن که کارکردي فقهي داشته باشد، ناظر به نوعي عقلانيت است که با انکار آن امکان هر گونه فهمي از ديگران منتفي مي‌‌شود. چنين نگرشي به اين اصل، فضاي فهم عقلاني و صيد حقايق را بر ما مي‌‌گشايد و ابزاري براي کشف و فهم واقعيت مي‌‌گردد و از تحريفات شناختي ما مي‌‌کاهد. با اين نگاه، نويسنده بحث فعلي را در ده قسمت پي گرفته است تا شرايط و حدود کاربست اين اصل را بکاود و عقلانيت آن را، بر اساس سنت حديثي و با استفاده از يافته‌هاي روان‌شناختي، تبيين کند.

کليدواژه‌ها: اصل حمل بر صحت، قاعده تفسير به احسن، اخلاق نقد، احاديث اخلاقي، عقلانيت رفتاري.

درآمد

در احاديث متعدد تأکيد شده است تا رفتار و گفتار ديگران را حمل بر صحت کنيم. عالمان دين اين احاديث را در مجموع پذيرفته، بنياد اصل حمل بر صحت يا تفسير به احسن قرار داده و