اصل حمل بر صحت اعتبار و كاربست - صفحه 5

و مي‌‌فرمايد:
احْسِنْ ظَنَّك وَ لَوْ بِحَجَرٍ يَطْرَحُ اللَّهُ فِيهِ سِرَّهُ فَتََنَاوَل نَصِيبَك مِنْهُ؛۱
گمانت را حتي به سنگي که خداوند رازش را در آن مي‌‌نهد نيکو کن، پس بهره‌ات را از آن بر‌گير.

3. ناديده گرفتن شواهد خلاف

در برخي از روايات بر اين نکته تأکيد شده است که حتي وجود شواهد خلاف نيز نبايد اصل حمل بر صحت را مخدوش کند؛ براي مثال، در جايي که از کسي رفتاري ناخوش به ما گزارش شده است و خودش منکر آن است، از ما خواسته شده است تا چشم و گوش خويش را تکذيب کنيم و سخن او را مقدم بداريم، هرچند پنجاه تن بر ضد او گزارش داده باشند:
كذِّبْ سَمْعَك وَ بَصَرَك عَنْ أَخِيك فَإِنْ شَهِدَ عِنْدَك خَمْسُونَ قَسَامَهً وَ قَالَ لَك قَوْلاً فَصَدِّقْهُ وَ كذِّبْهُم؛۲
گوش و چشمت را نسبت به بردارت تکذيب کن. پس اگر پنجاه سوگندخور نزدت شهادتي دادند و او سخني گفت، او را تصديق نما و آنان را تکذيب کن.

4. توجيه رفتار ديگران

در برخي احاديث توصيه شده است که اگر رفتاري ناپسند از کسي مشاهده کرديم، نه تنها از بدبيني نسبت به او بپرهيزيم. افزون بر آن، لازم است بکوشيم توجيهي پذيرفتني براي آن رفتار به دست دهيم؛ براي مثال، از امير مؤمنان نقل شده است که فرمود:
اطْلُبْ لِأَخِيك عُذْراً فَإِنْ لَمْ تَجِدْ لَهُ عُذْراً فَالْتَمِسْ لَهُ عُذْراً؛۳
براي برادرت عذري بجوي، پس اگر عذري برايش نيافتي، عذري برايش دست و پا کن.

در اين حديث، تعبير «التمس له عذراً» به کار رفته است که درست معادل عذرتراشي است. ۴

5. ستايش دارندگان اين صفت

در حديث معروفي از امام علي - که کليني آن را به امام حسن عليه السلام نسبت مي‌‌دهد۵ - حضرت يکي از ياران خود را به نيکي مي‌‌ستايد و اوصاف برجسته او را بر مي‌‌شمارد؛ از جمله آن که:

1.. عوالي اللآلي، ج۱، ۲۵؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۱۹۷؛ مستدرک الوسائل، ج۹، ص۱۴۶-۱۴۷.

2.. الکافي، ج۱۵، ص۳۵۵ [چاپ دار صعب، بيروت، ج۸، ص۱۴۷].

3.الخصال، ج۲، ص۶۲۲.اين حديث از پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله نيز نقل شده است (بحار الانوار، ج۷۵، ص۱۹۷).

4.«التمس له عذراً: اوجده له» (المنجد في اللغه العربيه المعاصرة، ص۱۳۰۰).

5.. الکافي، ج۳، ص۶۶۰ [چاپ دار صعب، بيروت، ج۲، ۲۳۸]، با اندک تفاوتي در عبارات.

صفحه از 26