نقش غاليان در اشتهار تهمت غلو به جابر جعفي - صفحه 153

فرو برده، اسرار خويش را در چاه بازبگويد. ۱ و ۲ بعيد نيست که اين گزارش‌ها نيز از ساخته‌هاي غاليان باشد؛۳ زيرا راويان آنها، افرادي مانند يونس بن ظَبيان، ابوجَميله مُفَضَّل بن صالح و عَمرو بن شَمِر هستند که همگي از ضعفا و متهمان به غلو و تفويض به شمار مي‌‌روند.۴
البته برخي روايات جابر با آن که در آنها غلو در حد ذات و صفات ديده نمي‌شود، استعداد سوء استفاده غاليان را داراست؛۵ هر چند به جهت ضعيف بودن بيشتر راويان او و انتساب روايات ساختگي به وي از سوي غلات، نمي‌توان به طور قطع، حکم به صدور اين روايات از جابر نمود.۶ از وي، روايات فراواني در باره معجزات پيامبر صلي الله عليه و آله و کرامات امامان عليهم السلام نقل شده است که بسياري از آنها در ميان روايات شيعي، غير معمول است.۷ و۸ جالب آن که زياد بن ابي الحلال از راويان متقدم برخي روايات جابر را «اعاجيب» ناميده،۹ ترمذي روايتي از روايات وي را «غريب» دانسته۱۰ و مجلسي نيز پاره‌اي از روايات وي را از «غرائب» دانسته است.۱۱ از عبد الرحمن بن شَريک نخعي منقول است که نزد پدرم ده هزار حديث غريب از جابر جعفي است.۱۲ و۱۳

اشتهار جابر جعفي به غلو

ميزان مسئوليت واقعي جابر در مورد روايات باطني گرا و غلو آميز منسوب به او هر اندازه بوده

1.الکافي، ج۸، ص۱۵۷ - ۱۵۸؛ کشي، رجال، ص۱۹۴.

2.. Modarressi، Tradition and Survival...، ۱، p.۸۹.

3.. Jafri، The Origins and Early Development of Shi'a Islam، p.۳۰۳.

4.. رجال الکشي (تصحيح و تعليق ميرداماد)، ص۴۴۷ - ۴۴۸؛ رجال النجاشي، ص۱۲۸، ۲۸۷؛ خلاصة الاقوال، ص۴۱۹.

5.. براي مثال روايت سفر سه ساعته او با امام باقر عليه السلام به «ملکوت ارض»، بصائر الدرجات، ص۴۲۴ - ۴۲۵؛ مناقب آل ابي‌طالب، ج۳، ص۳۲۶؛ براي نمونه‌هايي ديگر از اين روايات، ر.ک: الکافي، ج۱، ص۳۹۶، ۴۴۲؛ مئة منقبة، ص۱۶۹؛ الخرائج والجرائح، ج۲، ص۶۰۴ - ۶۰۵؛ غرر الاخبار، صفات ۲۰۳ - ۲۰۴؛ تأويل الآيات، ج۲، ص۴۹۶ - ۴۹۷؛ خاتمة المستدرک، ج۴، ص۲۱۳؛ نخستين انديشه‏هاي شيعي، ص۱۸۰.

6.. نخستين انديشه‏هاي شيعي، ص۱۴۹- ۱۵۰.

7.. Modarressi، Tradition and Survival...، ۱، pp.۸۹ – ۹۰.

8.. براي نمونه‌هايي از روايات او درباره معجزات پيامبر صلي الله عليه و آله و کرامات امامان عليهم السلام و برخي از خواص اصحاب آنان، ر.ک: الکافي، ج۱، ص۳۹۶؛ رجال الکشي، ص۱۴ - ۱۵؛ عيون المعجزات، ص۶۹ - ۷۴؛ دلائل الامامة، ۹۲ - ۹۳، ۱۰۳ - ۱۰۴، ۲۱۲، ۲۲۰، ۲۲۴ - ۲۲۶، ۲۴۲، نوادر المعجزات، ص۲۲۰- ۲۲۱، ۲۶۲ - ۲۶۸، ۲۸۳ - ۲۸۵؛ مناقب آل ابي طالب، ج۲، ص۱۲۰؛ فرج المهموم، ص۲۲۴.

9.. بصائر الدرجات، ص۲۵۸.

10.. الجامع الصحيح (سنن)، ج۵، ص۳۴۶.

11.. بحار الانوار، ج۲۶، ص۱۷؛ ج۳۰، ص۳۰۰.

12.. ميزان الاعتدال، ج۲، ص۲۷۰.

13.. صاحب روضات، او را در بيان اسرار و اظهار عجائب فراوان، با حسين بن منصور حلاج مقايسه کرده است (روضات الجنات، ج۳، ص۱۰۵).

صفحه از 170