حق اين است که او از راويان جليل القدر، اعاظم ثقات، بلکه از حاملان اسرار اهل بيت عليهم السلام و حافظان گنجهاي اخبار آنان است.۱
رجال شناسان شيعه و جابر جعفي
در ميان رجاليان شيعه، نجاشي۲ و به پيروي از او ابن داوود حلي،۳ جابر جعفي را تضعيف کردهاند؛ اما ابن غضايري، با آن که بيشتر به جرح راويان پرداخته؛۴ جابر را ثقه دانسته است.۵ عبدالجليل قزويني رازي نيز او را از روات و ثقات ائمه عليهم السلام معرفي کرده است.۶
با وجود اين اختلافات در باره وثاقت و عدم وثاقت وي، محدثان، رجاليان و شرح حال نگاران متأخر امامي عموماً در صدد توثيق وي برآمدهاند و رواياتي را که در نکوهش او وارد شده، توجيه کردهاند.۷ از اين ميان، حر عاملي ضمن اشاره به اختلاف اقوال در باره جابر جعفي، وثاقت وي را مرجح دانسته، معتقد است که با وجود اختلافات روايات در مدح و ذم وي و اين که اکثر رجاليان او را تضعيف کردهاند، آن چه از ظاهر احاديث برميآيد، مدح وي است و آن چه در ذم او وارد شده مبني بر تقيه است.۸ مامقاني تنها به توثيق وي اکتفا نکرده و در باره او مينويسد:
آنچه از مجموع اخبار مستفاد ميشود، اين است که اين مرد در نهايت جلالت بوده و نزد صادقين عليهم السلام منزلتي عظيم داشته است. بلکه او اهل اسرار آن دو بزرگوار و مورد الطاف خاص و عنايت مخصوص ايشان بوده و در اموري که ائمه عليهم السلام غير از خواص آگاه به اسرار و مناقب اهل بيت عليهم السلام ، بر آن امين نميشمردند، امين آنان بوده است.۹
رجالي معاصر شيعه، سيد ابوالقاسم خويي، تمامي علل تضعيف وي را در منابع شيعي توجيه کرده، نه تنها جابر را از ثقات جليل القدر معرفي کرده، بلکه چون مامقاني، وي را محرم اسرار اهل
1.. همان، ج۴، ص۱۹۷.
2.. رجال النجاشي، ص۱۲۸.
3.. رجال ابن داوود، ص۶۱، ۲۹۹.
4.. منتهي المقال، ج۲، ص۲۱۸.
5.. خلاصة الاقوال، ص۹۴.
6.. بعض مثالب النواصب، ص۲۰۹؛ از آن جا که عبد الجليل قزويني رازي خود از پيروان برجسته مکتب مفيد به شمار ميرود از ديدگاه مثبت وي نسبت به جابر ميتوان استنباط نمود که نظر نهايي مفيد در باب جابر جعفي، توثيق وي بوده است؛ ر.ک: مکاتب فقه امامي ايران...، ص۴۰ - ۴۱، ۷۴.
7.. الوجيزه في الرجال، ص۴۲؛ خاتمة مستدرک، ج۴، ص۱۹۷، ۲۱۸؛ معجم الثقات و ترتيب الطبقات، ص۲۵؛ الجامع في الرجال، ج۱، ص۳۵۱ - ۳۵۳، ۹۲۹؛ ر.ک: «درنگي در شخصيت حديثي جابر بن يزيد جعفي»، ص۱۰۸ - ۱۰۹.
8.. الرجال، ص۷۵؛ وسائل الشيعة، ج۳۰، ص۳۲۹.
9.. تنقيح المقال، ج۱، ص۲۰۳ - ۲۰۴؛ صاحب روضات نيز جابر را صاحب درجات و منازل و حاملان اسرار اهل بيت سلام الله عليهم معرفي کرده است؛ روضات الجنات، ج۱، ص۲۳۶ - ۲۳۷، ج۲، ص۱۴۲ - ۱۴۳.