مقدّمه
لقد منّ اللّه على المؤمنين اذ بعث فيهم رسولاً من أنفسهم يتلوا عليهم آياته و يزكّيهم، و يعلّمهم الكتاب و الحكمة و إن كانوا من قبل لفي ضلال مبين. (آل عمران (3) / 164)
خداوند تبارك و تعالى بر مؤمنين، منّت نهاده و از ميان ايشان پيامبرى را برگزيده است تا ايشان را به سعادت ابدى، رهنمون شود و در بهشت برين، مقرّب خود سازد. در اين ميان، قرآن راهنماى بشر و معجزه جاودان نبوّت مانند ستارهاى در كور سوى شبى تار است كه رهپويان حقيقت از نورش هدايت مىجويند تا از ضلالت و گمراهى، در امان بمانند. آرى هدف از بعثت رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم تلاوت آيات قرآن، تزكيه مردمان و تعليم كتاب الاهى و آموزش حكمت است.
حضرت على عليه السلام اين قرآن ناطق، در خطبه 189 نهج البلاغه، در وصف قرآن، چهل و دو صفت را بيان مىكنند كه در گفتار حاضر، مرورى بر اين صفات خواهيم داشت. ۱
حضرتش عليه السلام در اين خطبه بعد از آنكه فضيلت اسلام را بيان مىكنند، به بيان حالات رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم مىپردازند. هدف اميرالمؤمنين عليه السلام از بيان حالات و اتّفاقات زمان بعثت، بيان عظمت حضرت رسول صلى الله عليه و آله وسلم و فوائد عظيم بعثت نبوى است. در ادامه، آن حضرت به توصيف بزرگترين نعمت الاهى ـ كه به خاطر نبوّت بر بندگان عرضه شده، مىپردازند و قرآن را با بيانى زيبا مىشناسانند. در اين گفتار، مىكوشيم به اختصار، توضيحى هر چند كوتاه و نارسا بر اين كلام بلند علوى بيان
1.در شماره خطب نهج البلاغه، اختلافاتى وجود دارد كه بررسى علل اين اختلاف خارج از مجال اين بحث است. فقط شماره خطبه مورد نظر را در نسخ مختلف بيان مىكنيم: صبحى صالح ۱۹۸، فيض الاسلام ۱۸۹، ابن ميثم ۱۸۹، فى ظلال ۱۹۶، الخويى ۱۹۶، ابن ابىالحديد ۱۹۱، شيخ محمّد عبده ۱۹۱، ملّا فتح اللّه كاشانى ۲۲۶، ملّاصالح ۱۹۷.
