كتاب اغلب با عنوان صحيفه كامله سجاديه ـ كتاب «كامل» سجاد ـ نيز ناميده مىشود. به نقل از سيد علىخان شيرازى، مفسّر صحيفه سجاديه، واژه كامله نشاندهنده كمال سبك و مضمون اين كتاب است. برخى منابع ديگر، دليل افزوده شدن اين صفت را متمايز ساختن اين اثر از كتاب ديگرى مىدانند كه نسخه ناقص صحيفه محسوب شده و در ميان زيدىها رايج و شناخته شده است. امّا با توجه به شيوه استفاده از اين واژه در مقدمه اثر، چنين احتمالى كمرنگتر مىشود (بند 20) ۱ . صحيفه با عناوين احترامآميز ديگرى چون «خواهر قرآن»، «انجيل اهل بيت»، و «مزامير آل محمد» نيز خوانده مىشود. طبق روايات و احاديث شيعه، زينالعابدين مناجاتهاى خود را جمعآورى كرده و به فرزندان خود به خصوص محمدباقر و زيد آموخت. پس از مدتى اين كتاب به طور گستردهاى در ميان مذاهب مختلف شيعه رواج پيدا كرد. صاحبنظران علم حديث متن اين كتاب را متواتر مىدانند. ۲ به عبارت ديگر، متن اين كتاب از همان ابتدا مورد شناخت عموم بوده و به اشكال و طرق مختلف دست به دست شده و انتقال يافته است ولى اصالت و صحت اين اثر هرگز زير سؤال نرفته است.
امّا به هر حال، ترتيب و نحوه قرارگيرى مناجاتها به شكلى است كه به ما اجازه مىدهد با اطمينان كامل، خط تمايزى ميان پنجاه و چهار مناجات تشكيل دهنده پيكره اصلى كتاب، مناجاتهاى اضافه تشكيل دهنده ضمايم پانزدهگانه (از جمله ادعيه روزهاى هفته)، و پانزده مناجات يا «دعاهاى زيرلب»، قائل شويم. تازگى و طراوت و وحدت مضمون و سبكى را كه به طور غير قابل انكارى در پنجاه و چهار مناجات اصلى وجود دارد در بخشهاى افزوده شده ديگر به خصوص مناجاتها نمىتوانيم ببينيم، چرا كه هنرمندى و نظم و ترتيب آگاهانه اين مناجاتها به نحوى است كه وجود ويراستارى را در اين ميان به ذهن مىآورد. گفته مىشود كه ضمايم توسط شمسالدين
1.ـ بـراى نظر اول، قس، سيد عليخان، رياض السالكين، شرح بر مقدمه صحيفه، بند ۲۰ ؛ براى نظر دوم، قس. آقا نجفى در مقدمهاش بر صحيفه كه در پانوشت بعد ذكر مىشود.
2.ـ قس. مقدمههاى سيد محمد مشكاة و سيد شهاب الدين مرعشى (آقا نجفى) بر صحيفه كامله سجاديه، تهران، ۱۹۴۲ / ۱۳۶۱ ؛ همان متن با ترجمه فارسى متن و مقدمههاى صدرالدين بلاغى، تهران ۱۹۵۰ / ۱۳۶۹.
