نگرشى به كتاب صحيفه سجاديه - صفحه 96

محمدبن مكى، معروف به شهيد اول ـ نگارنده شهير كتاب اللمعة الدمشقيه در علم حقوق (فقه) كه در سال 1384 / 786 در حلب كشته شد ـ جمع‏آورى و به كتاب افزوده شـده است. ۱ پانزده مناجاتى كه در چندين ويراست جديد صحيفه افزوده شده‏اند، نيز به نظر مـى‏رسد كـه تـوسط علامـه محمـدباقـر مجلسـى ( وفات 9 ـ 1968 / 1110 يا 1111 ) ـ نويسنده مجموعه ماندگار و جاويدان حديث شيعه، بحارالانوار ـ به صحيفه اضافه شده باشند. ۲
علاوه بر مناجات‏هاى اصلى صحيفه، مناجات‏هاى بسيار ديگرى نيز از امام زين‏العابدين وجود دارند كه توسط محققين مختلف به همراه مناجات‏هاى اصلى در مجموعه‏هايى به عناوين «صحيفه دوم»، «صحيفه سوم» و به همين ترتيب جمع‏آورى شده‏اند. صحيفه دوم كه از نظر حجم مطالب تقريبا به اندازه صحيفه اصلى است با عنوان «خواهر» صحيفه توسط محمدبن الحسن الحرالعاملى (وفات 3 ـ 1692 / 1104)، نويسنده كتاب معروف وسائل الشيعه در سال 1643 / 1053، جمع‏آورى گرديد. ۳ صحيفه سوم نيز توسط نگارنده كتاب رياض العلماء، ميرزا عبدالله پسر ميرزا عيسى تبريزى معروف به افندى و شاگرد علامه مجلسى، تدوين شد. طولانى‏ترين نسخه به چاپ رسيده از صحيفه، كتاب الصحيفه السجادية الخامسه (پنجمين صحيفه سجاديه) مى‏باشد كه توسط محسن‏الامين، نويسنده معروف و معاصر كتاب عيان الشيعه، گردآورى شده است. ۴ اين نسخه از صحيفه شامل تمام مناجات‏هاى موجود در

1.ـ قس. مجلسى، بحار LXXXVI، ص ۱۳۴ ـ ۱۳۳.

2.ـ مجلسى در بحارالانوار (۵۳ ـ ۱۴۲ XCI) اين پانزده مناجات را از كتاب العتيق غروى نقل مى‏كند. وى در مقدمه خود (بحار، ۱، ۱۶) توضيح مى‏دهد كه اين يك كتاب دعا است كه در غرى (منطقه نجف كه على عليه ‏السلام در آن مدفون است) پيدا شده است و توسط يكى از قديمى‏ترين خبرگان حديث (بعض قدماء المحدثين) جمع‏آورى شده است.

3.ـ ليتوگرافى شده در ايران و بمبئى (۴ ـ ۱۸۹۳ / ۱۳۱۱).

4.ـ دمشق. ۱۹۱۲ / ۱۳۳۰. صحيفه چهارم توسط ميرزا حسين بن محمد تقى نورى (وفات ۱۹۰۲ / ۱۳۲۰) جمع‏آورى و در ايران چاپ شد. صحيفه ششم توسط محمد صالح مازندرانى حائرى نوشته شد (براى اين شش مورد به آقا بزرگ تهرانى، الذريعه الى تصانيف الشيعه تحت عنوان صحيفه سجاديه مراجعه كنيد). ساير موارد توسط دانشمندان معاصر چون حاج شيخ محمدباقر بن محمد حسن بيرجندى قائنى، شيخ هادى بن عباس على كاشف الغطاء نجفى، و حاج شيخ ميرزا على حسينى مرعشى شهرستانى حائرى جمع‏آورى شده‏اند (قس. مقدمه آقا نجفى بر صحيفه).

صفحه از 106