پژوهشى در نسخه شهيد اول از صحيفه سجاديه - صفحه 67

شريفه به امام سجاد عليه ‏السلام آنچنان مستفيض است كه تا سر حدّ تواتر مى‏رسد.» ۱
اهتمام و عنايت طبقات مختلف علماى اماميه در همه اعصار به نقل و روايت صحيفه سجاديه، همچنين ذكر آن در اجازات عالمان و درج نام و شروح مختلف آن در فهرستهاى شيخ نجاشى (م 450 هـ) ۲ ، شيخ الطائفه طوسى (م 460 هـ) ۳ ، و ابن شهرآشوب سروى مازندرانى (م 588 هـ) جاى كمترين ترديدى در صحّت انتساب اين اثر به امام سجاد عليه ‏السلام باقى نمى‏گذارد. ۴
همه اين موارد، انتساب قطعى و يقينى اين اثر به امام سجاد عليه ‏السلام و شهرت آن در بلاد اسلامى را نشان مى‏دهد.
علاوه بر آن، كثرت و فراوانى نسخه‏هاى قديمى موجود از صحيفه ـ چنانكه به برخى از آنها اشاره خواهد شد ـ خود دليل ديگرى بر اين مطلب است، به گونه‏اى كه چنين كثرتى در نسخه‏هاى كتابهاى ديگر كمتر ديده مى‏شود.
فراوانىِ نسخه‏هاى صحيفه بطور مطلق و در همه قرون، محقّقان را از استقصاى همه

1.ـ رياض السالكين، ج ۱، ص ۵۸.

2.ـ رجال النجاشى، ص ۴۲۶، رقم ۱۱۴۴.

3.ـ فهرست طوسى، ص ۴۷۷، رقم ۷۶۹.

4.ـ راجع به شروح صحيفه و نسخه‏هاى آن‏ها مراجعه شود به: الف. شيخ علامه آقا بزرگ طهرانى در «الذريعه الى تصانيف الشيعه»، ب . علامه استاد سيد محمد حسين حسينى جلالى در كتابش به نام «دراسات حول الصحيفه السجاديه». در اين كتاب، ايشان از شروح صحيفه تحت عنوان «الصحيفه عبر القرون» نام برده است. اين پژوهش همچنين همراه با تحقيق ايشان بر روى نسخه‏اى از صحيفه به روايت على بن مالك در قم منتشر شده است. ج . حسين درگاهى در كتاب «كتابنامه صحيفه سجاديه»، د . فؤاد سزگين در «تاريخ التراث العربى»، هـ . دو مقدمه آية الله مرعشى و سيد مشكاة كه يك بار حدود شصت سال پيشتر و بار ديگر در مقدمه نسخه‏اى از صحيفه، به تصحيح و چاپ شيخ محمد آخوندى منتشر شده. اين دو مقدمه اخيرا به طور مستقل و در خور شأن آن به اشراف استادمان علامه سيد محمدرضا جلالى ـ دام توفيقه ـ در مجله علوم الحديث (عربى) منتشر شده است.

صفحه از 108