«فَاعْلَمْ أَ نَّهُ لا إِلـهَ إِلّا اللّهُ»
۱
مرحوم شيخ طوسى در تفسير آيه شريفه مىنويسد:
«فاعلم» يا محمد «أنّه لا إله الاّ اللّه» أي: لا معبود يحقّ له العبادة الاّ اللّه. و في ذلك دلالة على أنّ المعرفة باللّه اكتساب، لأنّها لو كانت ضروريّة لما أمر بها. ۲«بدان» اى محمد «كه خدايى جز اللّه نيست» يعنى معبودى كه عبادت برايش شايسته باشد جز اللّه نيست. اين آيه دلالت مىكند كه معرفت اكتسابى است، زيرا اگر ضرورى بود به آن امر نمىكرد.
شيخ طوسى در تفسير آيه «إِعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ شَدِيدُ العِقابِ وَ أَنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِـيمٌ»۳ «يعنى بدانيد كه خداوند مجازاتش شديد است و خداوند آمرزنده و مهربان است» مىنويسد:
و في الآية دلالة على أنّ المعرفة باللّه و بصفاته ليست ضروريّة، لأنّها لو كانت ضروريّة لما أمرنا بها. و ليس لأحد أن يقول إنّما أمر على جهة التذكير و التنبيه، لأنّ ذلك ترك للظاهر. ۴
آيه شريفه دلالت مىكند كه معرفت خداوند و صفات او ضرورى نيست. زيرا اگر ضرورى بود، ما به آن امر نمىشديم. و كسى نمىتواند بگويد امر در آيه شريفه براى يادآورى و تنبيه است، زيرا چنين سخنى خلاف ظاهر آيه است.
مرحوم ميرزا مهدى اصفهانى در مورد آيه اوّل مىفرمايد:
ليس معناه حصّل العلم بذلك، بل معناه أنّه تنبّه أيّها المخاطب بأنّه لا إله الاّ هو. ۵
آيه شريفه به معناى امر تحصيل علم به مفاد كلمه توحيد نيست، بلكه مقصود آن است كه: اى مخاطب! بدان و آگاه باش كه خدايى جز او نيست.
كلمه «اعلم» در كلام عرب، غير از امر براى تحصيل علم، براى تنبّه و آگاهى
1.ابراهيم / ۱۰.
2.التبيان ۹ / ۲۰۰.
3.المائده / ۱۰۱.
4.التبيان ۴ / ۳۳.
5.تقريرات، مناصب النبى / ۲۴.