معرفت و هدايت، فعل خدا است آيات و روايات - صفحه 34

«فَاعْلَمْ أَ نَّهُ لا إِلـهَ إِلّا اللّهُ» ۱
مرحوم شيخ طوسى در تفسير آيه شريفه مى‏نويسد:
«فاعلم» يا محمد «أنّه لا إله الاّ اللّه‏» أي: لا معبود يحقّ له العبادة الاّ اللّه‏. و في ذلك دلالة على أنّ المعرفة باللّه‏ اكتساب، لأنّها لو كانت ضروريّة لما أمر بها. ۲«بدان» اى محمد «كه خدايى جز اللّه‏ نيست» يعنى معبودى كه عبادت برايش شايسته باشد جز اللّه‏ نيست. اين آيه دلالت مى‏كند كه معرفت اكتسابى است، زيرا اگر ضرورى بود به آن امر نمى‏كرد.
شيخ طوسى در تفسير آيه «إِعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ شَدِيدُ العِقابِ وَ أَنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِـيمٌ»۳ «يعنى بدانيد كه خداوند مجازاتش شديد است و خداوند آمرزنده و مهربان است» مى‏نويسد:
و في الآية دلالة على أنّ المعرفة باللّه‏ و بصفاته ليست ضروريّة، لأنّها لو كانت ضروريّة لما أمرنا بها. و ليس لأحد أن يقول إنّما أمر على جهة التذكير و التنبيه، لأنّ ذلك ترك للظاهر. ۴
آيه شريفه دلالت مى‏كند كه معرفت خداوند و صفات او ضرورى نيست. زيرا اگر ضرورى بود، ما به آن امر نمى‏شديم. و كسى نمى‏تواند بگويد امر در آيه شريفه براى يادآورى و تنبيه است، زيرا چنين سخنى خلاف ظاهر آيه است.
مرحوم ميرزا مهدى اصفهانى در مورد آيه اوّل مى‏فرمايد:
ليس معناه حصّل العلم بذلك، بل معناه أنّه تنبّه أيّها المخاطب بأنّه لا إله الاّ هو. ۵
آيه شريفه به معناى امر تحصيل علم به مفاد كلمه توحيد نيست، بلكه مقصود آن است كه: اى مخاطب! بدان و آگاه باش كه خدايى جز او نيست.
كلمه «اعلم» در كلام عرب، غير از امر براى تحصيل علم، براى تنبّه و آگاهى

1.ابراهيم / ۱۰.

2.التبيان ۹ / ۲۰۰.

3.المائده / ۱۰۱.

4.التبيان ۴ / ۳۳.

5.تقريرات، مناصب النبى / ۲۴.

صفحه از 43