طريقى براى معرفت بعدى است. از اين رو، در روايات، از اين تسليم و تصديق و ايمان‏ـ كه يكى از مصاديق روشن عبادت خداوند سبحان است‏ـ به معرفت تعبير شده است. شاهد اين امر در روايات وجود دارد.
در كتاب فقه الرّضا آمده است:
أَرْوِي أَنَّ الْمَعْرِفَةَ التَّصْدِيقُ وَ التَّسْلِيمُ وَ الإخْلاًصُ فِي السِّرِّ وَ الْعَلانِيَة. وَ أَرْوِي أَنَّ حَقَّ الْمَعْرِفَةِ أَنْ يُطِيعَ وَ لا يعْصِيَ وَ يَشْكُرَ وَ لا يَكْفُرَ. ^۱
روايت مى‏كنم كه معرفت، تصديق و تسليم و اخلاص در نهان و آشكار است. و روايت مى‏كنم كه حق معرفت آن است كه اطاعت كند، نه نافرمانى و شكر گزارد، نه كفران.
در اين‏جا تصريح شده است كه معرفت همان تصديق و تسليم و اخلاص است. با اين روايت روشن مى‏شود كه معرفت به معناى ديگرى غير از فعل اللّه‏ بودن، در روايات اهل بيت عليهم ‏السلام به‏كار رفته است.
هم‏چنين در تفسير آيه «وَ لِتُكَبِّرُوا اللّهَ عَلى ما هَداكُمْ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»^۲ وارد شده است كه فرمود:
«الشُّكْرُ الْمَعْرِفَة.»
و در آيه «وَ لا يَرْضى لِعِبادِهِ الْكُفْرَ وَ إِنْ تَشْكُرُوا يَرْضَهُ لَكُمْ»^۳ وارد شده است:
«الْكُفْرُ هَاهُنَا: الْخِلافُ، وَ الشُّكْرُ: الْوَلايَةُ وَ الْمَعْرِفَةُ.»^۴
در اين حديث، شكرـ كه فعل بندگان است‏ـ به معرفت تفسير شده است. اضافه بر اين‏ها به نظر مى‏رسد روايتى كه در عمل و معرفت از امام صادق عليه ‏السلام نقل شده است، در حلّ اين مطلب راه‏گشا باشد. حضرتش مى‏فرمايد:
«لا يَقْبَلُ اللَّهُ عَمَلاً إِلا بِمَعْرِفَةٍ وَ لا مَعْرِفَةَ إِلّا بِعَمَلٍ. فَمَنْ عَرَفَ، دَلَّتْهُ الْمَعْرِفَةُ عَلَى الْعَمَلِ. وَ مَنْ لَمْ يَعْمَلْ، فَلا مَعْرِفَةَ لَهُ. أَلا إِنَّ الإيمَانَ بَعْضُهُ مِنْ بَعْضٍ.»^۵