نشناخته باشد، خدا را اين‏گونه‏ـ از سر گمراهى‏ـ عبادت مى‏كند. [ يعنى چون مخالفان]
پرسيدم: معرفت خدا به چه معناست؟
فرمود: تصديق خداى عزّوجلّ و تصديق رسولش صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلمو پذيرش ولايت على عليه ‏السلام و اقتدا به ائمه هدى عليهم ‏السلام و برائت از دشمنانشان به خداوند عزيز. معرفت خداى عزّوجلّ به همين صورت است.
در اين حديث شريف، تصديق الوهيت خدا، رسالت رسول خاتم صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلم، ولايت على عليه ‏السلام و اقتدا به ائمه هدى عليهم ‏السلام معرفت خدا به حساب آمده است. بديهى است كه اين معرفت، فعل بندگان است نه فعل خداوند سبحان. پس معلوم مى‏شود وقتى معرفت مورد تكليف قرار مى‏گيرد و به عنوان بهترين و برترين فريضه به شمار مى‏آيد، منظور تصديق و ايمان و پذيرش است، نه به معناى حقيقى آن كه عبارت از علم و آگاهى و وجدان است.
امام صادق عليه ‏السلام مى‏فرمايد:
«الإمَامُ عَلَمٌ فيما بَيْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بَيْنَ خَلْقِهِ. فَمَنْ عَرَفَهُ كَانَ مُؤْمِناً وَ مَنْ أَنْكَرَهُ كَانَ كَافِراً.» ¹
«امام، رايتى است ميان خداى عزيز و آفريدگانش. كسى كه امام را بشناسد، مؤمن است و آن‏كه او را انكار كند، كافر است.»
در اين حديث، معرفت در مقابل انكار به كار رفته است. اين تركيب دلالت دارد كه مراد از معرفت، شناخت و آگاهى نيست، بلكه ايمان و تصديق است.
آن امام همام در روايت ديگرى نيز از اين تركيب استفاده مى‏كند. حضرتش در بيان لشكريان عقل و جهل، معرفت را در مقابل انكار قرار داده و مى‏فرمايد:
«الْمَعْرِفَةُ وَ ضِدَّهَا الانْكَار.» ²
در حديثى ديگر آمده است:
«لا يُعْذَرُ النَّاسُ بِجَهَالَتِنَا. مَنْ عَرَفَنَا كَانَ مُؤْمِناً وَ مَنْ أَنْكَرَنَا كَانَ كَافِراً. وَ مَنْ