معرفت فطرى در احاديث ـ بررسى آراى دانشمندان - صفحه 21

الخليل عليه ‏السلام بنظره إلى الزهرة ثمّ إلى القمر ثمّ إلى الشّمس و قوله: «فَلَمّا أَفَلَتْ قالَ يا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِمّا تُشْرِكُونَ» فإنّه عليه ‏السلام كان نبيّا ملهما مبعوثا مرسلاً و كان جميع قوله بإلهام اللّه‏ عزّ و جلّ إيّاه؛ و ذلك قوله عزّ و جلّ: «وَ تِلْكَ حُجَّتُنا آتَيْناها إِبْراهِيمَ عَلى قَوْمِهِ» (انعام (6): 83) و ليس كلّ أحد كإبراهيم عليه ‏السلام . و لو استغنى في معرفة التوحيد بالنظر عن تعليم اللّه‏ عزّ و جلّ و تعريفه، لما أنزل اللّه‏ عزّ و جلّ ما أنزل من قوله: «فَاعْلَمْ أَ نَّهُ لا إِلهَ إِلَّا اللّهُ» (محمّد (47): 19) و من قوله: «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» إلى آخرها و من قوله: «بَدِيعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَنّى يَكُونُ لَهُ وَلَدٌ وَ لَمْ تَكُنْ لَهُ صاحِبَهٌ‏ـ إلى قوله‏ـ وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ» (انعام (6): 101ـ 103) و آخر الحشر و غيرها من آيات التوحيد. (10: ص 290)
ازبعضى متكلّمان شنيدم‏كه مى‏گفت:اگرشخصى دربيابان بى‏آب وعلفى،زاده شود وكسى رانبيند كه هدايت وراهنمايى‏اش كند تااينكه بزرگ و عاقل گردد وبه آسمان وزمين نظركند،ازاين طريق،درمى‏يابدكه زمين وآسمان راصانع ومحدّثى است.گفتم:اين‏امرواقع نمى‏شود واين اخبارازكيفيّت وقوع امرى است كه تابه حال واقع نشده‏است.واگرچنين شخصى پيداشود،به يقين، اوحجّت خدابرنفس خود خواهد بود؛ همان‏طوركه درمورد انبيا امرازاين قراراست كه بعضى ازآنها نبىّ نفس خودشان‏اند وبعضى پيامبرعيال و فرزندان خويش‏اند و برخى ديگر پيامبر اهل محلّ خود و برخى پيامبر اهل شهر خويش و بعضى پيامبر همه مردم‏اند؛ و امّا استدلال حضرت ابراهيم خليل با نگاه كردن به زهره، سپس به ماه و بعد به آفتاب و گفتار وى بعد از ديدن افول آنها كه: «اى قوم من، من از آنچه شما براى خدا شريك قرار مى‏دهيد، بيزارم.» اين بدان جهت است كه حضرت ابراهيم، پيامبر خدا بود و از سوى خدا به او الهام مى‏شد و مبعوث و مرسل بود و همه سخنانش به الهام خداى سبحانه بود و دليل اين امر آيه «و اينها حجّت ما بود كه به ابراهيم در برابر قومش داديم.» است و همگان مانند ابراهيم عليه ‏السلام نيستند. و اگر در معرفت توحيد، نظر (و استدلال) از تعليم و تعريف الاهى كفايت مى‏كرد، خداوند متعال اين آيه را فرو نمى‏فرستاد: «بدان كه خدايى جز اللّه‏ نيست» و سوره توحيد را نازل نمى‏كرد و آيه: «پديدآورنده آسمانها و زمين است. چگونه

صفحه از 42