پژوهشى در باره نزول دفعى و تدريجى قرآن كريم - صفحه 10

نخست مانند يك روح بر پيامبر نازل شده بود، در لباس الفاظ و كلمات درآمد و نازل شد. ۱
طرفداران اين ديدگاه به آياتى از قرآن نيز تمسك جسته‏اند؛ از جمله آيه 114 طه كه مى‏فرمايد: (... وَ لَا تَعْجَلْ بِالْقُرْءَانِ مِن قَبْلِ أَن يُقْضَى‏ إِلَيْكَ وَحْيُهُ ... ؛ قبل از آن كه وحى قرآن كاملاً تمام نشده در آن شتاب مكن) و نيز آيات 16 - 19 قيامت كه مى‏فرمايد: (لَا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ * إِنَّ عَلَيْنَا جَمْعَهُ وَ قُرْءَانَهُ * فَإِذَا قَرَأْنَهُ فَاتَّبِعْ قُرْءَانَهُ * ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا بَيَانَهُ ؛ زبانت را به آن مچرخان تا به آن شتاب كنى . بر ماست جمع كردن و خواندن آن . وقتى آن را خوانديم ، تو هم از خواندن آن تبعيت كن . سپس بر ماست بيان آن). ظاهر اين آيات حاكى است كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله از آنچه به وى وحى مى‏شده، از پيش آگاه بوده و هنگام وحى، در قرائت آيات بر پيك وحى پيشى مى‏گرفته و خداى تعالى او را از اين كار باز داشته است. ۲

2. نزول تدريجى‏

بنا بر اين ديدگاه، نزول قرآن كريم از شب قدر ماه رمضان سال نخست بعثت ، آغاز و بيست يا 23 سال به تدريج ادامه يافت تا كامل گشت و قرآن كريم نزول دفعى نداشته و عقيده به وجود چنين نزولى نامعقول است. ۳ اين ديدگاه را عامر شعبى، ۴ابن‏اسحاق، ۵ شيخ مفيد ۶ و شمارى از قرآن‏پژوهان معاصر ۷ باور دارند.

1.ر.ك : درس‏هايى از قرآن (مجموعه آثار) : ج‏۲۶ ص‏۶۶۸.

2.الميزان فى تفسير القرآن : ج‏۲ ص‏۱۸.

3.تاريخ قرآن ، محمّدهادى معرفت : ص‏۳۵ و ۳۶.

4.ر.ك : الإتقان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۴۰.

5.ر.ك : مجمع البيان: ج ۲ ص ۴۹۷؛ سيره ابن اسحاق : ص‏۱۳۰.

6.ر.ك : بحار الأنوار : ج‏۱۸ ص‏۲۵۱.

7.ر.ك : تاريخ قرآن ، محمّدهادى معرفت : ص‏۳۵ و ۳۶.

صفحه از 15