پيشينه سوگند
1. پيشينه تاريخى
بنا بر شواهد تاريخى، سوگند ميان همه ملتها رواج داشته است. در روزگار باستان، به عللى از جمله رواج نداشتن اسناد مكتوب، سوگند اهميتى مضاعف داشته است. از تمدن عيلام، لوحهايى سنگى متعلق به هزاره سوم و دوم پيش از ميلاد به دست آمده است كه قراردادهايى حقوقى بر آنها ثبت شده و اين قراردادها به نام خدايان آنها تضمين شدهاند.۱در ايران باستان نيز سوگند مرسوم بوده و متن برخى سوگندهاى آن روزگار به دست ما رسيده است.۲ در ميان ملل غربى، سوگند از ديرباز در امور مختلف از جمله امور دينى و حقوقى مطرح بوده و منابع تاريخى، برخى سوگندنامههاى قديم آنان را نقل كردهاند.۳بتپرستان حجاز نيز در عصر جاهليت، از جمله، به بتان سوگند ياد مىكردهاند.۴مردم حجاز، پيش از اسلام، سوگندهايى دستهجمعى نيز داشتهاند كه از گذر آن با يكديگر همپيمان مىشدهاند؛ حِلف المطيّبين و حِلف الفضول۵ از مهمترين سوگندهاى دستهجمعى آنان بوده است.
1.ايرانشهر : ج۱ ص۲۲۷.
2.نك: «سوگند» ابراهيم پورداود ، مجله مهر ايران ، شماره ۵ و ۶ ، ص۲۸۹ - ۲۹۰.
3.تاريخ تمدن، ويل دورانت : ج۲ ص۲۸۷.
4.شواهد النبوة : ص۱۴۷.
5.حلف الفضول ، پيمانى (حِلف) است كه به وسيله چند نفر كه نام آنها «فَضل» يا «فُضيل» بوده است ، براى جلوگيرى از ظلم و حمايت از ستمديدگان ، با سوگند خوردن (حَلِف) بسته شد . اين پيمان ، قبل از بعثت و در بيست سالگى پيامبر انجام يافته است و حضرت از آن به نيكى ياد مىكرده است . در باره نامگذارى اين پيمان ، وجوه ديگرى هم گفته شده است . حلف المطيّبين ، پيمانى است كه جمعى از قريش با فرو بردن دست خود در كاسه بزرگ كه پر از طيّب (مادهاى خوشبو) بود ، منعقد كردند تا مظلوم را يارى كنند و ميان مردم به انصاف رفتار كنند . اين پيمان ، قبل از حلف الفضول بسته شده است . ر . ك : المحبر : ص۱۶۷؛ المعارف : ص۶۰۴ - ۶۰۵؛ الكامل فى التاريخ : ج۱ ص۳۰۱ ؛ الطبقات الكبرى : ج۱ ص۱۲۸ - ۱۲۹؛ فتح البارى : ج ۱۰ ص ۴۱۹ ؛ تاريخ اليعقوبى : ج۲ ص۱۷ ؛ المعارف : ص۶۰۴.
