پژوهشى در باره مثلهاى قرآن۱
يكى از شاخصههاى بيانى قرآن، أمثال آن است. قرآن از اين عامل بهترين بهره را برده و مفاهيم عالى خود را ماهرانه در قالب تمثيل و تشبيه بيان كرده است؛ چرا كه در قرآن مسائل عقلى بسيارى وجود دارد كه بيشتر مردم توان فهم آن را ندارند و از سوى ديگر مردم به محسوسات خو كردهاند و از اين رو، خداوند متعال برخى از مفاهيم بلند عقلى را در قالب مَثَل بيان فرموده تا عموم مردم، آنها را به تناسب ادراك خود دريابند.
مَثَل در لغت و اصطلاح
اَمثال ، جمع مَثَل۲ بر وزن حَسَن، صفت مشبهه از ريشه «م ث ل» به معناى شباهت دو چيز در صفات و ويژگىهاست.۳ واژگان «مَثَل، مِثل و مثيل» با تفاوت معنايى اندك۴ در جايى به كار مى روند كه بين دو چيز در صفات و خصوصيات ظاهرى و باطنى، شباهت و به تعبيرى مثليت باشد.۵ اَمثَل ، وصف تفضيلى است و در جايى كاربرد دارد كه چيزى در وصف مثليت و شباهت، برترى و فضيلتى داشته و به
1.اين پژوهش ، به وسيله فاضل گرامى جناب آقاى سيّد حامد علىزاده موسوى ، انجام شده است .
2.مجمع البحرين : ج۵ ص۴۷۲ ماده «مثل».
3.ر.ك: معجم مقاييس اللغة : ج۵ ص۲۹۶؛ التحقيق : ج۱۱ ص۲۵ ماده «مثل».
4.الفروق اللغوية : ص۴۸۰.
5.الكشاف : ج۱ ص۷۲؛ البحر المحيط : ج۱ ص۱۲۲.