امام حسن علیه السلام
سَأَلَ أميرُ المُؤمِنينَ عليهالسلام ابنَهُ الحَسَنَ عليهالسلام، فَقالَ: يا بُنَيَّ!... مَا المَجدُ؟ قالَ: حَملُ المَغارِمِ، وَابتِناءُ المَكارِمِ. قالَ: فَمَا السَّماحَةُ؟ قالَ: إجابَةُ السّائِلِ، وبَذلُ النّائِلِ. قالَ: فَمَا الشُحُّ؟ قالَ: أن تَرَى القَليلَ سَرَفا، وما أنفَقتَ تَلَفا.
ـ به نقل از شُرَيح بن هانى ـ: امير مؤمنان عليهالسلام از فرزندش حسن عليهالسلام پرسيد:...«بزرگوارى، يعنى چه؟». پاسخ داد: تحمّل خسارتها و بنيان نهادن بزرگىها. پرسيد: «بزرگى چيست؟». گفت: اجابتِ درخواستكننده و بخشيدن آنچه رسيده است. پرسيد : «بخل شديد (شُحّ)، يعنى چه؟». پاسخ داد: [اين كه] كم را هم اسراف ببينى و انفاق را تلف.
معاني الأخبار : ص401 ح62
چکیده : اکثر دانشمندان شیعه معتقدند که ائمه ع علم خویش را از طریق منابعی کسب کردهاند؛ لذا علم ایشان امری ذاتی و استقلالی نیست بلکه جنبۀ افاضی دارد. در روایات شیعه و سنی، دربارۀ تعدد این منابع، به تفصیل سخن گفته ...
نویسنده :
چکیده : مراد از منابع حدیث در این نوشتار، متنهای نوشتهشده دربارۀ گفتارها و رفتارهای پیامبر2 و امامان معصومg است که از طریق راویان حدیث به دست ما رسیده است؛ چه این روایات از منابعی برآمده باشد که راویان و محدثان شیعی ...
چکیده : ارتباط خدا با رسول اکرم ص از موضوعاتی است که چند و چون آن همیشه مورد بحث و گفتوگوی دینداران بوده است. واژۀ وحی در ادبیات روایی اهمیت بهسزایی دارد و آنچه در منابع حدیثی فریقین در این رابطه از ...
چکیده : در اين نوشتار دعاى مشهور ماه رجب ـ كه در اين ماه پس از تمامى نمازهاى يوميه خوانده مى شود ـ شرح شده است . نويسنده پس از بيان مقدمه اى درباره صدور اين دعا از امام صادق عليه السلام ...
چکیده : دين جهانى ، با آداب و سُنن ملّى چه رفتارى دارد؟ آيا آنها را كنار مى نهد و خود به ساختن آداب و رسوم تازه مى پردازد؟ يا آنها را تأييد مى كند و در كنار خويش مى نشاند؟ و ...
چکیده : چگونگی رابطۀ بین حدیث و عرفان، همواره یکی از محورهای قابل بررسی حدیثپژوهان بوده است. با اینکه عارفان در مقام فهم آموزههای دینی، بهویژه در حوزۀ تفسیر قرآن، بر کشف و شهود تکیه میکنند، کسانی از آنان به حدیث به ...
چکیده : یکی از احادیثی که نیاز به بررسی و تأمل دارد، حدیث «شرارکم عزابکم» است. با بررسیهای انجام شده مشخص شد در منابع اهل سنت به چهار شکل روایت شده و اولین بار در مسند احمد بن حنبل آمده است و ...
چکیده : مناظره یکی از راه های کشف حقیقت برای طالبان آن است. در طول تاریخ، خصوصاً در عصر امامان معصوم : خود ائمه یا اصحابشان برای دفاع از حقانیت تشیع و اسلام مناظراتی داشتهاند . یکی از این مناظرات مناظرۀ امام ...
چکیده : تلاش برای تعریف دقیق اصطلاح «حدیث موضوع» و فهم درست آن، در ارزیابی و اعتبارسنجی دقیق از روایات تأثیر مستقیم دارد، درک عمومی از حدیث موضوع به معنای برساختهشده و به دروغ به پیامبر(و معصومین) نسبتدادهشده است؛ اما اضافه نمودن ...
چکیده : تحلیل صدوری و متنی روایات تفسیری پیامبر اکرم ص، موضوعی پویا و از جهت ضرورت، از مورد نیازترین مباحث در بین مسائل علوم قرآنی و حدیث و نیز تفسیر قرآن به شمار میرود. در این تحقیق سعی شده اولاً روایات ...
چکیده : محمد بن بحر الرهنی الشیبانی یکی از راویان صاحب تألیف است. روایات او در آثار و کتب شیخ صدوق انعکاس یافته است. احادیث رهنی در سه کتاب علل الشرایع، من لا یحضره الفقیه و کمالالدین و تمامالنعمه یافت میشود که ...
چکیده : روایت عمر بن حنظله از جهت مجهول بودن او، به ضعف سندی متصف شده است. متأخرین برای عمل بدین روایت، به خاطر اهمیت و کاربردهای متعدد این روایت در ابواب مختلف فقهی و اصولی، جبران ضعف روایت با مقبول بودنش ...
چکیده : حدیث «یکونُ بَعْدِی اثْنَاعَشَرَ خَلِیفَهً» از احادیث شاخص در بحث خلافت پیامبر2 است که بر جانشینی و امامت ائمۀ شیعه دلالت دارد و در پرتو این روایات، حقانیت اعتقادات امامیه اثبات میشود. نقلهای فراوانی از روایت «اثناعشر خلیفه» در منابع ...
چکیده : تخریج، قالب و ابزاری برای اعتبارسنجی حدیث است که با منبع، سند، متن، موضوع و محتوا مرتبط است. لزوم شناخت کتابهای تخریج برای پژوهشگران این عرصه و نبود تحقیقی جامع در این راستا، ضرورت این پژوهش است. هدف این تحقیق، ...
چکیده : بصائرالدرجات نوشتۀ محمّد بن حسن صفار و الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد اثر شیخ مفید، از کتابهای مهم حدیثی و تاریخی دو اندیشمند متعلّق به مکتب حدیثی قم و بغداد است. در این دو کتاب، معجزاتی به ائمۀ ...
چکیده : در بررسی اِسنادی روایات اصلی جمع قرآن، نقش ابن شهاب زُهری به عنوان جامع و حلقه مشترک این روایات، به خوبی به چشم میخورد. راویان این دسته روایات عمدتاً مدنی بوده و حکایت از جمع قرآن توسط ابوبکر، عمر و ...
چکیده : یکی از پرسشهای نوظهور در جوامع مسلمان که محصول تماس فرهنگی با جهان غرب است، پرسش از جایگاه زنان در محیط خانواده است. در این میان، وجود برخی از روایات در جوامع روایی فریقین که جایگاهی پست به زنان نسبت ...
چکیده : وحدت و همراهی مردم با حکومت، از مهمترین عوامل موفقیت جوامع است. راهکارهای ایجاد هم دلی و همزبانی در دو عرصه عوامل همدلی ملّت با دولت و دولت با ملّت قابل بررسی است. نهج البلاغه به عنوان منشور سیاسی شیعه ...
چکیده : موضوع، طینت و خمیرمایه اولیه آفرینش انسان از جمله مطالبی است که در منابع روایی به آن پرداخته شده است. شیعه و عدلیه از یکسو قائل به حسن و قبح عقلی هستند و بر اراده و اختیار انسان پافشاری میکنند ...
چکیده : این نوشتار تأملی است در اشارات علمی دعای عرفه، و بیان میدارد که فرازهای متعددی از این دعا حامل گنجینههای دانش ناگشودهای است که اعجاب برانگیز و اعجاز آفرین است. امام حسین(ع) از لحاظ مکانی، زمانی و مخاطب با انتخاب ...
چکیده : سنت دومین منبع تشریع در شریعت اسلامی و مهمترین منبعی است که پس از قرآن کریم، می تواند در جهت اسلامی ساختن علوم انسانی مورد استفاده قرار گیرد. این مهم زمانی میسّر است که معنا و قلمرو حجّیّت سنّت اثبات ...
چکیده : در نظام روایی محدثان شیعه و اهل سنت بر تعقل تأکید فراوانی شده است. مسئله اصلی نوشتار پیش رو، ابتدا تبیین زوایای این حقیقت در میراث روایی عامه و خاصه و سپس مقایسه تطبیقی آن در این دو بستر است. ...
چکیده : اختیار انسان در تصمیمها و کارهایش فطریِ انسان است. یعنی به اندک توجّه بر خودش و کارهایش آن را مییابد. انسان به روشنیِ درون میبیند که اگر آفریدگارش او را به کاری وادارد و آنگاه او را بر آن کار ...
چکیده : ارتباط میان علم پیشین الهی با حریّت بندگان، موضوعی است که در این مقاله به آن پرداخته میشود. نگارنده، ابتدا دیدگاه برخی از فیلسوفان مانند فارابی، ابنسینا، سهروردی و ملاصدرا و نیز برخی از عرفا را مورد نظر قرار داده ...
چکیده : علوم بشری و مخلوقی، در اصل شکلگیری و علم شدنِ خویش، همواره محتاج و وابسته به معلوماند. این مطلب، لوازم و تبعاتی نظیر تأخّر و تأثّر علم از معلوم و تابعیّت نسبت به آن را به دنبال خواهد داشت. فلاسفه ...
چکیده : این مقاله زیارت جامعه کبیره را که از ناحیة امام هادی ع صادر شده، از جهت ادبی و بلاغی بررسی میکند. معنای لغوی زیارت، تحیت و سلام، علّت ورود صیغههای جمع در زیارت جامعه، تحلیل نقدی، اقتباس عبارات زیارت از ...
چکیده : «بداء» از ریشه «ب د و» به معنای آشکار شدن و ظاهر شدن است و در اصطلاح به معنای «تغییر دادن تقدیرات توسط خداوند، به سبب برخی وقایع و حوادث و شرایط خاص» می باشد. از آنجا که «بدا» یکی ...
چکیده : در طول سالهای رشد و بالندگی علوم اسلامی، کلام و تفسیر هم همچون دیگر علوم اسلامی در مدارس مختلفی رشد یافته و کامل شدهاند. از این میان مدرسه بغداد به ویژه در قرن چهارم و پنجم هجری به جهت حضور ...
چکیده : نوشتار پیش رو پژوهشی است درباره یکی از مصادیق روایات معروف به "منتقله" که به مسأله خندیدن حام به پدرش نوح اختصاص دارد. اکثر دانشمندان اهل تسنن روایت خنده حام بن نوح را بدون تحلیل، نقل نمودهاند. شیخ طبرسی گرچه ...
چکیده : اهل بیت: ضمن ردّ اعتقاد به جبر و تفویض در افعال اختیاری انسان، دیدگاه خود را با عنوان امرً بین الامرین یا منزلة بین المنزلتین مطرح نمودهاند. یکی از متون مکتوب در این زمینه، نامة گهربار امام هادی7 در پاسخ ...