مفهوم عمل صالح در نظام اخلاقى قرآن‏ - صفحه 82

آورده كه قابل مصداق براى اعمال خوب و يا بد باشد. اين واژگان با در نظر گرفتن محتواى معنايى و بافت تاريخى خود، جزو واژگان محض طبقه‏بندى مى‏شوند. و با توجّه به مفاهيم ارزش‏گذارنده آنها كه معنايى و موقعيتى فراتر از بافت تاريخى و معنايى محض خود ارائه مى‏كنند، ديگر مى‏توان آن را در مقوله واژگان ارزيابى كننده جاى داد. امّا از آنجا كه واژه صالح تمامى ارزشهاى مثبت را در بر دارد، بنابراين ضرورتاً بايد واژه‏اى معادل اين واژه (واژه‏اى جامع و كامل) براى شمولِ صفات منفى وجود داشته باشد. در حقيقت، معناى حقيقى صالحات در ديدگاه انسانها و رفتار آنها را بدون توجّه به واژه متضادّ آن نمى‏توان دريافت. زيرا همواره درك يك مطلب با لحاظ كردن متضادّ آن، سهل‏تر است.
بنابراين قرآن، دو عبارت جامع و كلّى متضاد را براى اطلاق به صفات و اعمال مطلوب و نامطلوب نشان داده و تحت اين دو واژه، تعدادى ديگر از عبارات و واژگان گنجانده شده‏اند. در نگاه كلّى به ويژگى‏هاى همه اعمال انسانى، قرآن آنها را به دو دسته صالحات و سيّئات تقسيم كرده است.
بنابراين مى‏خوانيم كه:
آيا مى‏پندارند آنان كه مرتكب سيّئات شدند، با آنان همانند آنان كه ايمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، رفتار خواهد شد، در حيات و در ممات؟ چه بد قضاوت مى‏كنند.۱
پيداست كه اگر معادل «عمل خوب» را براى صالحات برگزينيم، پس براى سيّئات نيز ناگزير به انتخاب «عمل بد» هستيم. در سراسر قرآن، مى‏يابيم كه سيّئات در برابر «عمل صالح» آمده است. به اين آيه دقّت كنيد:
آنان كه عمل زشت مرتكب شوند، دقيقاً همان عمل را دريافت خواهند كرد. امّا آنانكه عمل صالح انجام دادند - چه زن و چه مرد - و به خدا ايمان آوردند، به بهشت وارد خواهند شد و بى‏حساب روزى داده مى‏شوند.۲

1.جاثيه (۴۵) / ۲۰

2.غافر (۴۰) / ۴۰

صفحه از 87