مفهوم عمل صالح در نظام اخلاقى قرآن‏ - صفحه 84

اندكى از شما، همگى روى گردانيد، در حالى كه اعراض مى‏كنيد. 1
در اينجا پنج ويژگى «عمل صالح» با معناى محض (صرفِ عمل صالح) آمده است، كه عبارتند از:
الف) عدم پرستش غيرخدا و تنها پرستش خدا
ب) خوش رفتارى و مهربانى با والدين، خويشان نزديك، يتيمان و نيازمندان‏
ج) خوش گفتارى (گفتار نيك) با تمامى انسانها
د)اقامه نماز
ه) دادن صدقه‏
اين پنج مصداق عمل صالح، در ذات خود، هم معناى توصيفى و هم معناى محض دارند. از طرفى ديگر نيز معناى ارزيابى‏كننده و طبيعى دارند.
در اين آيه نكات بسيار مهمى درج شده كه بذل توجه ويژه‏اى را مى‏طلبند. ما در اينجا به سه نكته از آنها اشاره مى‏كنيم.
اوّل اينكه مخاطب اين نصايح، بنى‏اسرائيل بوده‏اند كه نشان مى‏دهد آنچه كه قابل اطلاق به آنها بوده و آن هم هزار سال پيش، اكنون قابل اطلاق به پيروان حضرت محمّد صلى اللَّه عليه و آله نيز مى‏باشد و همين‏سان براى ملّت‏هاى آتى نيز قابل اطلاق خواهد بود.
دوم، براى نماز از واژه «صلاة» استفاده شده، عملى كه بنى‏اسرائيل انجام مى‏دادند. به اين معنا كه اسلام شيوه‏هاى عبادى ديگر اديان را نيز - كه براى عبادت و به هدف پرستش خدا بود - به رسميّت شناخته است.
سوم، در عبارت «به نيكى با انسانها سخن گفتن»، از عبارت ناس (مردم) بطور كلى استفاده شده و منظور، هيچ گروه مذهبى و عدّه خاصى از مردم نبوده است.
كلمه صالح هميشه براى كيفيت سنجى رفتار انسان استفاده نشده است. ما

1.بقره (۲) / ۸۲ و ۸۳

صفحه از 87