حقوق مسلمين؛ موسوعه قانونى در ارتباط با مسلمانان شيعى‏ - صفحه 133

1. ابوعبداللَّه محمّدبن محمّدبن نعمان كه شاگردان زيادى داشت و به لقب مفيد خوانده مى‏شد. اين دانشمند در سال 333 يا 338 متولّد شد و در سال 413 از دنيا رفت و بيش از دويست اثر را از خود بجا گذاشت.
2. شيخ محمّدالحسن‏بن على ابوجعفر الطوسى كه به لقب شيخ طائفه اماميّه مشهور است (برحسب آخرين عناوينى كه در آثار اخيرش كه من آن را ترجمه كرده‏ام به اين نام معرّفى شده است) اين دكتر از سال 385 تا 460 مى‏زيسته است. او از درخشنده‏ترين شاگردان شيخ مفيد بوده است؛ وى آثار فراوانى را از خود باقى نهاده كه سرآمد آثار شيعى، در هر جا كه تفكّر شيعه وجود داشته، بوده‏اند. در ميان تمامى آثار، ذكر نام كتاب استبصار، خلاف و وفاق، النهايه فى بحر الفقه و الفقاهه و در پايان كتاب المبسوط را لازم مى‏دانم. كتابهائى كه حداقل در بردارنده 81 شرح و تفسير است.
3. همچنين يادآورى مى‏كنيم از جناب سيد مرتضى ابوالقاسم على‏بن ابى‏احمد الحسينى كه با نام علم الهدى شناخته شده است (يعنى پرچم طريق نجات) او نيز شاگرد شيخ مفيد بود. در سال 355 به دنيا آمد و در سال 436 از دنيا رفت و سرمايه‏اى عظيم را به جاى نهاد. تعداد قابل توجهى كتاب و اشعار و كلكسيون (مجموعه) هشتاد هزار دستنوشته.
4. نويسنده يا شارح كتابى كه من آن را ترجمه كرده‏ام شيخ نجم‏الدين ابوالقاسم جعفربن على يحيى با لقب محقّق كه حائز رتبه‏اى ويژه در ميان اين مفسران حقوق اسلامى است. از بيت مشهور فقاهت پديد آمد و در حله بالاى فرات در سال 602 هجرى متولد گرديد. او به عنوانى جديد، به دليل دانش، روح و معرفت گسترده‏اش دست يافت. زيرا او همزمان يك حقوقدان، يك خطيب، يك معلّم اخلاق، يك شاعر و يك نويسنده بود. نقل كرده‏اند كه خواجه نصيرالدين طوسى منجّم معروف و وزير هلاكوخان كه پادشاه را در حوادث بغداد همراهى مى‏كرد، به شركت در درسهاى محقّق مفتخر بود و نمى‏خواست جايگزين وى در عرصه استادى شود؛ در شرايطى كه به عنوان احترام، براى تكيه زدن بر كرسى درس، به جاى وى دعوت

صفحه از 136