انديشه تفويض و آراى مفوضه؛ واكاوى يك خلط ناموفّق‏ - صفحه 140

ديگرى آنان را جزئى از فرقه غرابيه‏۱ و يا مفضليه‏۲ قلمداد كرده‏اند. البتّه ايشان را نبايد با مفوضه‏اى كه از قدريه شمرده شده‏اند، اشتباه كرد.۳
در ادامه روشن خواهد شد كه اينگونه طبقه‏بندى‏ها از اساس اشتباه و حاصل يكسويه‏نگرى ارباب كتب مقالات مى‏باشد و اصولاً با توجه به شاخصه‏هاى فكرى مفوضه‏۴، نمى‏توان آن را به يك دسته خاص متعلق دانست. چراكه به خلاف بسيارى از نحله‏هاى فرعى، اين گروه به شخص يا مكان خاصى وابسته نيست.۵ به عبارت ديگر نامگذارى مفوضه به خلاف اكثر فرق و گروه‏هاى ديگر، نه براساس شخص يا مكان خاص، بلكه براساس ايده و طرز تفكر آنان صورت گرفته است. از همين جهت لغت مفوضه، خود مى‏تواند گوياى اساس فكر اين گروه باشد. همچنين اين فكر مى‏تواند به بسيارى از فرق منتسب باشد؛ چنانكه از همين تفاوت در نامگذارى بين اين گروه و ساير فرقه‏هاى مذهبى معلوم است. توضيح اينكه اعتقاد به تفويض، خود مى‏تواند جزء معتقدات گروه‏ها و فرقه‏هاى ديگر باشد؛ زيرا تفويض (به معناى ناصحيح آن) يك نوع فكر غاليانه است كه قابل جمع با اعتقادات فرق مختلف مى‏باشد؛ به عنوان مثال، فرقه خطابيه و مغيريه كه در كتب ملل و نحل

1.التبصير فى الدين، اسفراينى /۱۱۲.

2.مكتب در فرآيند تكامل، مدرسى طباطبايى؛ البته اين انتساب اشتباه است؛ زيرا مفضليه غير از مفوضه‏اند. و ظاهراً نويسنده بين اين دو گروه خلط كرده است. براى اطلاعات بيشتر از مفضليّه و تفاوت آن با مفوضه، كتاب‏هاى زير را ببينيد؛ خاندان نوبختى، عباس اقبال /۲۶۴؛ فرهنگ فرق اسلامى، محمّدجواد مشكور /۱۲۳.

3.زيرا مفوضه‏اى كه از قدريه هستند، قائل به تفويض امور به خود انسان‏ها مى‏باشند كه اين اعتقادى در مقابل اعتقاد به جبر است و ارتباطى با تفويضى كه مورد نظر ماست، ندارد. براى اطلاعات بيشتر رجوع كنيد به فرهنگ فرق اسلامى /۴۲۵؛ التبصير فى الدين /۱۱۲ و ۱۱۱.

4.به زودى به اين شاخصه‏ها خواهيم پرداخت.

5.چنانكه ديگر فرق، عمدتاً به اشخاص مؤسس و يا مكان ويژه‏اى وابسته هستند. مانند حسنيه، حميزيه، خطابيه، زيديه، طبئيه، عباسيه، فطحيه، مختاريه، محموديه، مزدكيه، مغيريه، منصوريه، مهديه، هاشميه، يعقوبيه كه به اشخاص خاص وابسته‏اند و امثال خرمدينيه، رونديه، نجديه، كه به مكان‏هاى خاص وابسته‏اند.

صفحه از 155