معنا درباره الطاف الهى از قبيل اكمال عقل و ارسال رسولان و نصب امامان و نظاير آنها، صحيح است يا نه؟»
براى روشن شدن جواب اين سؤال، بايد ديد متكلّمان در استدلالشان به اين امر به چه چيزهايى نياز دارند. به نظر مى‏رسد كه آنان بايد سه امر را ثابت كنند:
اوّل، بايد عقلى بودن حسن عدل و قبح ظلم را اثبات نمايند. بنابراين، كسانى كه قائل به حسن و قبح شرعى‏اند، مانند اشاعره، و آنان كه قائل به اعتبارى بودن حسن و قبح‏اند، مانند حكماء و برخى از اصوليان، با اين بيان متكلّمان قانع نخواهند شد.
دوم، بايد روشن كنند كه «غرض الهى از خلقت انسان چيست؟»
سوم، بايد اثبات كنند كه اگر اين الطاف از سوى خداى تعالى تحقّق پيدا نكند، نقض غرض لازم مى‏آيد.
حق آن است كه حسن عدل و قبح ظلم، عقلى است نه شرعى و عقلايى؛ پس بايد ديد كه «غرض خداوند متعال از خلقت انسان چيست؟» براى يافتن پاسخ اين سؤال، چاره‏اى نيست جز اينكه به قرآن و روايات اهل بيت عليهم السلام مراجعه كنيم. در قرآن كريم دو آيه در اين‏باره وجود دارد:
(مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإنْسَ إلَّا لِيَعْبُدُونِ).^۱
جن و انس را نيافريدم جز اينكه عبادتم كنند.(وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً وَاحِدَةً وَ لَا يَزالُونَ مُخْتَلِفِينَ * إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَ لِذ لِكَ خَلَقَهُمْ).^۲
و اگر خداوندت مى‏خواست، همه مردم را امّت واحد قرار مى‏داد. آنان همواره اختلاف دارند جز كسى كه پروردگارت او را مورد رحمت خويش قرار دهد، و براى اين امر آنها را خلق كرده است.
در آيه اوّل، هدف از خلقت، عبادت خداوند متعال معرّفى شده است كه بدون معرفت او تحقّق نمى‏يابد. در آيه دوم، رحمت و لطف الهى هدف خلقت انسان شمرده شده است. در روايات علاوه بر اين دو، جهات ديگرى نيز بيان شده است؛