سير تدوين «غريب الحديث» - صفحه 95

در جمع آورى معانى لطيف و فوايد سرشار احاديث صرف كند و خلاصه تحقيقات خويش را در كتاب «غريب الحديث» ارائه دهد. او احاديثى را كه به سبب در برداشتن واژه هاى ناآشنا نامفهوم مى نمود, با نظم و ترتيب خاصى در كتاب تقريباً بزرگ خود, گرد آورد. اين ترتيب بر اساس ترتيب رايج كتابهاى حديث اهل سنّت در آن زمان, يعنى مسند نويسى بود. ابو عبيد به همان روش مسند نگاران, احاديث حضرت رسول اكرم و سپس روايات اصحاب و تابعيان آنها را جداگانه و در پيِ هم آورد و براى هر راوى حديث, فصلى گشود. او در داخل فصل و مسند, ترتيب خاصى ننهاد و پس از آوردن اسناد حديث, به شرح واژه ناآشناى آن پرداخت.
دسته بندى ابو عبيد و روشمند كردن ارائه مطالب, مراجعان را از رنج تتبّع و جستجوى فراوان رهانيد و استشهادش به استعمالات قرآنى و نشان دادن كاربردهاى مشابه واژه ناآشنا در احاديث ديگرى كه از همان راوى روايت شده و يا راويان ديگر, لغويان و محدّثان و فقيهان را به سوى كتاب كشانيد, ۱ تا آنجا كه شمر بن حمدويه هِرَوى (م255ق) كه خود در فهرست غريب نويسان بزرگ سده سوم است, مى گويد: «ما للعرب كتاب أحسن من مصنّف أبى عبيد; براى عرب, كتابى نيكوتر از كتاب ابو عبيد نيست» ۲ و عبداللّه پسر احمد بن حنبل, آن را بر پدرش عرضه مى كند و احمد بن حنبل آن را نيكو مى شمارد و مى گويد: «جزاه اللّه تعالى خيراً; خدا او را پاداش نيكو دهد!». ۳
گفتنى است كه نقدها و خرده گيرى هايى هم بر كتاب ابو عبيد صورت گرفت و كسى همچون ابن قتيبه (م276ق) به تأليف «اصلاح غلط أبى عبيد» پرداختند و ابراهيم حربى(م285ق),53 حديث آن را بدون اصل مى دانست. ۴

1.تاريخ بغداد,الخطيب البغدادى, ج۱۷, ص۴۰۵.

2.غريب الحديث, ابو عبيد, دكتر حمد محمد حسن شرف, ج۱, ص۳۶ (به نقل از: تهذيب اللغة, ج۱, ص۱۹).

3.النزهة,ابن الأنبارى, ص ۱۹۱.

4.تاريخ بغداد, ج۱۲, ص۴۱۳.

صفحه از 110