«جامع» (جمع آن: جوامع) ناميده شده اند. ۱ با وجودى كه هيچ موردى از آثار از هر دو شكلْ موجود نيست, معمولاً اين امكان پذير نيست كه بگوييم چه آثار مُبوَّب يا جامعى مستقيماً متّكى بر اصل (يا گاهى اصول) يا ديگر متون واسطه بوده اند. در اكثر موارد, همه آنچه كه ما براى قضاوت داريم, تنها عناوين آثار است. از طريق عناوين, در مى يابيم كه در كتب مبوّب, اغلب به مسائل فقهى پرداخته اند. بدين سان, ما كتاب مبوّب فى الحلال والحرام ۲ و كتاب القضايا را مبوّب ۳ مى يابيم. گه گاه, برخى كتاب ها به موضوع خاصّى پرداخته اند. از اين موارد, كتاب مبوّب فى الفرائض است. ۴ به برخى از مؤلفان, هر دو گونه آثار مبوّب و غير مبوّب, نسبت داده شده است; ۵ گرچه اين محتمل است كه دو
1.گرچه اين تمايز, هميشه روشن نيست و دو اصطلاح, گه گاه, مترادف هم استعمال مى شوند. به اين دليل, مبوّب غياث بن ابراهيم (بنگريد به متن). همچنين به عنوان الجامع (يا: الجامعة) شناخته شده است. ر.ك: W, Madelung, The soures of Ismaili Law, JNES,۳۵, ۱۹۷۶,p;۳۵ مقايسه كنيد با: الاجتهاد و الأخبار, البهبهانى, تهران, ۱۳۱۳, ص۱۴.
2.ابراهيم بن محمد بن ابى يحيى (الفهرست, ص۱۶), غياث بن ابراهيم التميمى (رجال النجاشى, ص۲۱۵), محمد بن على بن ابى شعبه الحلبى (رجال النجاشى, ص۲۲۸), مَسعدة بن زياد (رجال النجاشى, ص۲۹۵), يعقوب بن سالم (مجمع الرجال, ج۶, ص۲۷۴ به نقل از نجاشى; گرچه شرح حال وى در چاپ بمبئى از كتاب نجاشى موجود نيست. ر.ك: تنقيح المقال, نجف, ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲, شرح حال ۱۳۲۷۶. و براى دو نفر اوّل, ر.ك: Madelung, art.cit,pp;۳۴-۳۶ (مقاله «منابع فقه اسماعيليه» به فارسى ترجمه شده است. ر.ك: مكتب ها و فرقه هاى اسلامى در سده هاى ميانه, ترجمه: جواد قاسمى, آستان قدس, ۱۳۷۵ش).م.
3.وهيب بن حفص الحريرى (رجال النجاشى, ص۳۰۴).
4.رفاعة بن موسى (رجال النجاشى, ص۱۱۹).
5.سعد بن سعد الأحوص الأشعرى (رجال النجاشى, ص۱۲۷). در مورد ابن بابويه گفته شده است كه دو كتاب به نام «العلل», تصنيف كرده است. يكى (همچنين مشهور به علل الشرائع) مبوّب و ديگرى غير مبوّب (رجال النجاشى, ص۲۷۸ و ۲۷۶). از آن جا كه تنها اوّلى به دست ما رسيده است, غير ممكن است كه ارتباط بين اين دو را بتوان بررسى كرد.
