موسى همدانى در كامل الزيارات تنها در همين سند واقع شده، ولى صالح بن عقبه در سندهاى متعددى قرار گرفته كه در برخى ديگر از آنها نيز ثواب هاى افراط آميز بر كارهاى كوچك وارد شده است؛ از جمله احاديث شماره 287، 297، 300، 301، 303، 406، 407 و 408.
با توجه به آن چه گفته شد، شايد بتوانيم ثواب مذكور در ابتداى زيارت را از متن زيارت تفكيك كرده و ضعف سندى را به ثواب مذكور در ابتداى زيارت برگردانيم و متن زيارت را عارى از ضعف سندى بدانيم؛ چنان كه در نقل كامل الزيارات و مصباح المتهجد نيز بين اين دو قسمت تفكيك شده است. بنابر اين احتمال، ثواب مذكور در ابتداى زيارت مورد اعتماد نيست، ولى متن زيارت مورد اعتماد است؛ حتى در نقل هايى كه صالح بن عقبه و محمد بن موسى همدانى در آنها قرار گرفته اند.
البته بايد توجه داشت كه در خود متن زيارت نيز در كتاب هاى مختلف تفاوت هايى وجود دارد كه بررسى آنها مجال ديگرى مى خواهد، از باب نمونه، سيد بن طاووس پس از نقل زيارت عاشورا در مصباح الزائر مى گويد:
ما اين روايت را از المصباح الكبير نقل كرديم كه با خط مصنفش (شيخ طوسى) مقابله شده بود و در آن دو فقره اى كه صد بار تكرار مى شوند وجود نداشتند و ما آن دو فقره را از المصباح الصغير نقل كرده ايم. ۱
وجوه تضعيف اسناد زيارت عاشورا
1. اگر محمد بن اسماعيل در سند كامل الزيارات، عطف باشد بر محمد بن خالد طيالسى، محمد بن موسى همدانى در هر (دست كم) شش شاخه اين سند واقع مى شود و همه اين شاخه ها با ضعف او ضعيف مى شوند.
2. اگر محمد بن اسماعيل در سند كامل الزيارات، عطف باشد بر ابتداى سند، يعنى حكيم بن داود، شاخه هايى كه محمد بن موسى همدانى در آنها واقع شده، به واسطه او ضعيف اند، و شاخه هايى كه وى در آنها واقع نشده، به خاطر معلوم نبودن واسطه بين ابن قولويه و محمد بن اسماعيل، معلق اند و قابل اعتماد نيستند.
3. نخستين سند شيخ در مصباح المتهجد به خاطر اشتراك عقبه (پدر صالح بن عقبه) مجهول است.
وجوه تصحيح و تأييد اسناد زيارت عاشورا
1. روايت اخير شيخ در مصباح المتهجد، يعنى روايت صفوان موثق و قابل اعتماد است.
2. دومين سند شيخ نيز اگر به نقل از كتاب هاى صالح بن عقبه و سيف بن عميره باشد، قابل اعتماد است.
1.مصباح الزائر، ص۲۷۸؛ بحارالانوار (تحقيق محمود درياب)، ج۴۱، ص۴۲۷.