منظور روایت، این بوده که بر اسماعیل از قتل میترسیدند و خداوند این ترس را به واسطه دعای امام صادق علیه السلام برطرف نمود.۱.
ممکن است اهمیّت وفات اسماعیل در زمان حیات امام صادق علیه السلام به این دلیل باشد که باعث جلوگیری از انحراف شیعه در بحث امامت شد؛ زیرا ممکن بود برخی گمان کنند که اسماعیل امام میشود، ولی با وفات ایشان در زمان حیات پدرشان از تفرقه و انحراف شیعه جلوگیری میشد.
تلازم بداء در امامت سیّد محمد با جهل
از جمله روایاتی که مورد اشکال مخالفان بداء قرار گرفته است، روایتی است که در الکافی از امام هادی علیه السلام نقل شده است:
ابوهاشم جعفری میگوید: نزد امام هادی علیه السلام بودم. بعد از وفات پسرش أبوجعفر (سید محمد) و با خود فکر میکردم و میخواستم که بگویم: انگار که این دو، یعنی أبو جعفر (سید محمد) و ابو محمد (امام حسن عسکری علیه السلام) در این زمان مانند _ ابوالحسن موسی (امام کاظم علیه السلام) و اسماعیل، دو پسر امام صادق علیه السلام هستند و ماجرای این دو، مانند ماجرای آن دو است؛ زیرا که أبو محمد بعد از أبو جعفر مورد امید بود. پس امام هادی علیه السلام به سوی من آمدند و قبل از آن که سخن بگویم، فرمودند: بله ای ابو هاشم، برای خداوند در مورد ابو محمد بعد از أبو جعفر بداء رخ داد در آنچه که برای او شناخته شده نبود، همان طور که در باره موسی بعد از وفات اسماعیل برای خداوند بداء رخ داد در آنچه که به واسطه آن از حال او آشکار گشت و این مسأله همان طور است که فکر میکردی، حتی اگر برای اهل باطل ناپسند آید، و پسرم ابو محمد خلیفه بعد از من است، نزد او علمی است که به او احتیاج دارد و ابزار امامت همراه اوست۲.
چنین شبهه کردهاند که شیعه ادّعا میکند خداوند، امامت را برای ابو جعفر قرار داده بود، اما وقتی او وفات کرد، برای خداوند بداء حاصل شد که ابو محمد امام شود. و این نسبت جهل به خدای علیم خبیر است.۳
1.. المسائل العکبریّه (سلسلة مؤلفات الشیخ المفید)، ج۶، ص۱۰۰؛ و نیز ر.ک : الصراط المستقیم إلی مستحقی التقدیم، ج۲، ص۲۷۳؛ مع الدکتور موسی الموسوی فی کتابه الشیعه و التصحیح، ص۳۴۹
2.. اصول الکافی، ج۱، ص۳۲۷، ح ۱۰.
3.. «یدّعون انّ الله کان یرید الامامة لأبی جعفر ثمّ لمّا مات قبل از یصبح اماماً حینئذ بدا لله العلی القدیر أن یکون الامام أبو محمد ففعل... أنّه ینتج من أکاذیبهم هذه نسبة الجهل الی الله العلیم الخبیر»(بطلان عقاید الشیعه، ص۲۴؛ و نیز ر.ک: بذل المجهود فی اثبات مشابهه الرافضه للیهود، ج۱، ص۳۲۷؛ کتب المدعو الصارم المسلول، برنامه معجم عقائدی، نسخه اول، ص۲).
