زمانی که بنده سجده می‌کند، از اعماق آسمان عمودی از نور تا جایگاه سجده‌اش برایش کشیده می‌شود. پس زمانی که یکی از شما سرش را از سجده برداشت، با دست بر موضع سجودش دست بکشد.
این روایت، بیانگر حقیقتی است که در حالتی خاص برای انسان محقق می‌گردد؛ هر چند خود او توانایی دیدن این حقیقت را نداشته باشد.
در مجموع، می‌توان گفت که کاربرد عمود نور در این دسته از روایت‌ها و سایر عبارات مذکور در معنای حقیقی بوده و به نور و روشنایی محسوس اشاره دارند که به جهت بزرگی و عظمت، از آن با عبارت عمود نور، یعنی استوانه و ستونی از روشنایی یاد شده است.
دسته دوم، روایاتی هستند که در منظومه مسأله مجاری علم امام علیه السلام و چگونگی آگاهی امام از اعمال بندگان جای دارند و از واژه «عمود نور» در تبیین چگونگی آگاهی و علم امام به اعمال انسان‌ها استفاده کرده‌اند. برای تبیین و توضیح بیشتر، ابتدا به بررسی سندی و تاریخی و سپس به دسته‌بندی روایات عمود نور و آن گاه به تحقیق در باره چیستی عمود نور پرداخته می‌شود.

بررسی سندی و تاریخی روایات عمود نور

بیان شد که حدود سی و پنج روایت در باره مسأله عمود نور نقل شده است. در این میان، «محمد بن مروان» با نه روایت _ که بجز سه روایتی که به واسطه فضیل بن یسار نقل روایت کرده، دیگر روایات را بدون واسطه از امام نقل می‌کند _ و «یونس بن ظبیان» با هشت روایت از روایت‌گران پر شماره در این حوزه به شمار می‌آیند.

محمد بن مروان

در کتاب‌های رجالی، محمد بن مروان مشترک میان جماعتی از راویان است، اما نشانه‌هایی دلالت می‌کنند که مراد از محمد بن مروان در روایات عمود نور، «محمد بن مروان ذهلی است »؛ زیرا محمد بن مروان در روایات عمود نور یا به صورت مستقیم از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل می‌کند که نشان می‌دهد وی از اصحاب امامین صادقین علیهما السلام است و یا با واسطه فضیل بن یسار از امام باقر علیه السلام نقل روایت کرده که بیانگر آن است که درک حضور وی از امام صادق علیه السلام بیشتر بوده، لذا روایات امام صادق علیه السلام را بدون واسطه نقل می‌کند. با ملاحظه این نکته عبارت مرحوم خویی در باره محمد بن مروانی که در کامل الزیارات نقل روایت دارد و مرحوم خویی وی را محمد بن مروان ذهلی می‌داند، راهنمایی است بر این که