گونه‌های روایات عمود نور
از اموری كه در روایات عمود نور به صورت‌های گوناگون، مطرح شده بیان زمان و یا نقطه آغاز اعطای عمود(ستون) نور به امام علیه السلام است. اگر بخواهیم این امر را ملاک تقسیم روایات قرار دهیم می‌توان به شش گروه از احادیث اشاره کرد:
1. دسته اول از روایات، كه نزدیك‌ترین زمان را پس از انعقاد نطفه متذكر شده، روایاتی است كه نطفه امام علیه السلام را در چهلمین شب از استقرار در رحم دریافت كننده عمود نور از جانب خداوند قادر متعال معرفی می‌نماید:
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ علیه السلام إِذَا اسْتَقَرَّتْ نُطْفَةُ الْإِمَامِ فِی الرَّحِمِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً نَصَبَ اللهُ لَهُ عَمُوداً مِنْ نُورٍ فِی بَطْنِ أُمِّهِ.1.
2. روایاتی كه زمان پس از ولادت و به دنیا آمدن امام علیه السلام را مورد توجه قرار داده‌اند:
فَإِذَا سَقَطَ مِنْ بَطْنِ أُمِّهِ زُیِّنَ بِالْحِكْمَةِ وَ جُعِلَ لَهُ مِصْبَاحٌ مِنْ نُورٍ یَرَی بِهِ أَعْمَالَهُمْ.2.
3. روایتی كه زمان سخن گفتن امام علیه السلام را مبدأ دانسته، البته با توجه به این كه روایاتی در ذیل موضوع مورد بحث، زمان تكلم امام را پس از ولادت ایشان با قرائت آیاتی از قرآن بیان نموده‌اند. می‌توان این روایت را با روایات دسته پیش در یك گروه قرار داد:
فاذا هی وضعته سطع لها نور ساطع الی السماء ... فاذا هو تكلم رفع الله له عموداً.3.
4. روایاتی كه زمانی متأخرتر از زمان تولد و تكلم امام علیه السلام، یعنی زمان «ترعرع » را ذكر نموده‌اند. «ترعرع» _ كه در این دسته از روایات ذكر شده _ چنان که علامه مجلسی بیان می‌فرماید، زمان راه افتادن كودك و رشد نمودن او را می‌گویند:
فَإِذَا تَرَعْرَعَ نُصِبَ لَهُ عَمُودٌ مِنْ نُورٍ مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ یَرَی بِهِ أَعْمَالَ الْعِبَادِ.4.
5. روایاتی كه دوران شباب و تا حدودی جوانی امام علیه السلام را زمان برپا شدن عمود نور دانسته‌اند:
حَتَّی إِذَا شَبَّ رَفَعَ اللهُ لَهُ عَمُوداً مِنْ نُورٍ یَرَی فِیهِ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا لَا یُسْتَرُ عَنْهُ
1.. بصائر الدرجات، ص۴۳۹، ح۴ و ص۴۴۰، ح۴
2.. همان، ص۴۳۳، ح۸؛ نیز ر.ک: همان، ص۴۳۱، ح ۱ و ۴ و ص۴۳۴، ح۱۰؛ تفسیر العیاشی، ج۱، ص۳۷۴، ح ۸۳؛ بحارالانوار، ج ۲۵، ص ۳۸ و ۳۹ و ۴۰و ۴۱ و ۱۴۸؛ ج۲۶، ص ۱۳۳و ۱۳۴ و ۱۳۵
3.. بصائرالدرجات، ص۴۳۱، ح ۲
4.. همان، ص۴۳۱، ح۳، ص۴۳۴، ح۱ و ص۴۳۵، ح۲
