همین روح است كه نیرو و امكان رؤیت و علم امام را فراهم میسازد. این امر، علاوه بر روایات، با آیات قرآنی نیز كاملاً قابل اثبات و تأیید است.۱ بیتردید، این نور وسیلهای خواهد بود كه امام علیه السلام از آن استفاده میکند و بدون روح القدس وجود این نور هم بیاثر خواهد بود؛ همچنان كه روایت تصریح داشت كه انسانهای دیگر از دیدن این نور محروم هستند.
به تعبیر دیگر، تمام آگاهیها و علوم امام علیه السلام ریشه در بهرهمندی ایشان از روح قدسی و مطهری دارد كه خداوند به او عطا مینماید؛ اما با پذیرفتنِ این مطلب _ كه نتیجه روح قدسی علم و معرفت است _ باید گفت، مترتب بر این روح قدسی و پاك، دو اثر است:
_ علم و معرفتی كه روح القدس بدون واسطه، آنها را كسب، و مزین به آگاهی از آن میشود و یا به تعبیری به همراه بهرهمندی از روح القدس این آگاهیها هم برای دریافت كننده روح وجود یافته است.
_ علم و معرفتی كه در رسیدن و بهره مندی روح القدس از آنها ممكن است واسطههایی الهی نقش داشته باشند؛ مانند وحی که از طریق جبرئیل، و یا علوم دیگری که برای امام به وسیله پیامبر صلی الله علیه و آله محقق میگردند.
روایتی صحیح۲ از امام رضا علیه السلام به روشنی پاسخگوی این مطلب است که مراد از عمود نور به گونه روشن و صریح چیست؟ محمد بن عیسی نقل میکند: به همراه فضال نشسته بودیم که یونس بن عبدالرحمان نزد ما آمد و گفت به محضر علی بن موسی علیه السلام رسیدم و به ایشان عرض کردم که حرف و حدیث مردم در باره عمود زیاد شده است! امام به من فرمود: تو چه میگویی، آیا منظور عمودی از آهن است؟ ملاصالح مازندرانی در باره این جمله امام علیه السلام می نویسد:
ذكر الحدید علی سبیل التمثیل و الا فقد یكون العمود من خشب و نحوه.۳.
که برای صاحب (امام) تو برافراشته میگردد؟ من گفتم: نمی دانم. امام علیه السلام فرمود: بلکه مراد از عمود نور، ملک است که در هر شهری موکل است و خدا به وسیله او اعمال بندگان آن شهر را بلند و نمایان میکند. ابن فضال آن گاه که سخنان یونس را شنید، بسیار خوشحال شد و سر او را بوسید و گفت همیشه حدیث و سخن حق بیاور که خدا به واسطه
1.. ر.ک: «منابع علم امام علیه السلام، فصل دوم».
2.. مرآة العقول، ج ۴، ص ۲۶۸.
3.. شرح اصول الکافی، ج۶، ص۳۶۴