اعمال اشاره شده است . طينت ظلمانى موجب غلبه نفس اماره در انسان مى گردد ، كه اين نفس با دو قوه شهويه و غضبيه خويش ، قلب انسان را تحت تصرف خود درمى آورد و آن را از حركت باز مى دارد ؛ چه حركت قلب ، موجب قلبِ حركت در عالم ماده و سير به جهان علوى است ، حال وقتى كه قلب قدرت تغيير و انقلاب را در انسان نداشته باشد ، انسان در مرتبه طبيعت حيوانى باقى مى ماند و تا پايان عمر در نادانى حقيقى ، به سر مى برد ؛ و اين نادانى منشأ تمام رذايل و عدم وصول به تمامى كمالات در او مى شود .
و امّا لمّيت و چرايى تعلّق پاره اى از انسان ها به طينت رحمانى و يا شيطانى از اسرار قدر است ؛ چه به تعبير اهل عرفان ، حصول استعدادات از مرتبه فيض اقدس است كه در مرتبه اعيان ثابته متجلّى مى گردد ، و ظهور نفس رحمانى بر طبق اين اعيان ، موجب ظهور هياكل امكانى مى شود و مآلاً چرايى ظهور اين هياكل در گرو فهم چگونگى فيض اقدس و وصول به مرتبه آن است . حال بر طبق نظر اهل عرفان چون منشأ حقيقت احمديه علويه از همين مقام است ، پس فقط بالغان به مرتبه اين حقيقت قادر به دريافت چرايى ظهور اعيان هستند ؛ چه خود اعيان نيز شأنى از شؤونات اسم اعظم الهى اند و مظهر تامِّ اين اسمِ اعظم ، حقيقت احمديه است ؛ و اين حقيقت در مرتبه ذات حاكم بر اين اعيان و در ظهور محكوم به حكم آن است ، پس تصرفى از ناحيه جلوه تامّ اين حقيقت در تغيير اين ظهور اِعمال نگرديده ، و ثمره اين اعيان ـ چه در مرتبه خيرى و چه در مرتبه شيطانى ـ باقى خواهد ماند .
تصحيح رساله حاضر بر اساس تنها نسخه دستياب شده آن ـ محفوظ در «كتاب خانه دائرة المعارف بزرگ اسلامى» مجموعه شماره 534 مورخ اوايل سده سيزدهم ـ انجام يافته ، ^۱
و به رسم پژوهشِ اين گونه تراث ، سعى بر آن بوده كه ويراستى استوار از نصّ مؤلف با اشاره به مستندات آن ارائه گردد .