ابن‌ميثم و مصباح السالکين - صفحه 100

6. رحله‌هاي علمي

اگر چه در منابع، اشارتي به محل تحصيلات او نشده، ولي احتمالاً در عراق و در مراکز تجمع شيعيان مانند حلّه به تحصيل علم پرداخته است. پس از آن، به بحرين بازگشت و گوشه عزلت گزيد؛ تا آنکه دانشمندان عراق، خاصه اهل حلّه، که او را مردي دانشمند مي‌شمردند، از او خواستند که به تربيت شاگردان و تأليف و تصنيف بپردازد. ابن‌ميثم در آغاز، از سفر سر باز زد، اما سپس به عراق رفت (پيشين: ج1 صص43 ـ 44)، و به احتمال قوي در حله اقامت گزيد؛ چه اينکه، کساني که از او روايت کرده‌اند، مانند سيد عبدالکريم بن طاووس حلي (رياض‌العلماء: ج5 ص227) و علّامه حلي (روضات الجنات: ج7 ص216) اهل حله هستند. وي، با خواجه نصيرالدين طوسي معاصر بود و گفته‌اند که خواجه نزد ابن‌ميثم فقه مي‌خواند و او در کلام، شاگرد خواجه بوده است ( السلافة البهية: ج1 ص47؛ مستدرک الوسائل: ج3 ص426؛ روضات الجنات: ج6 ص302).

7. تأليفات

حدود 30 اثر به ابن‌ميثم نسبت داده شده است که ما در اينجا به ذکر چند نمونه اکتفا مي‌کنيم: (براي ديدن بقيه آثار وي رجوع کنيد به: کاظم موسوي بجنوردي، دايره المعارف بزرگ اسلامي، 1370 ش، ج 4، ص 717)
1. اختيار مصباح السالکين: خلاصه شرح بزرگ نهج‌البلاغه وي است که آن را به اشاره عطا ملک جُوَيني براي دو فرزند او نظام الدين محمّد و مظفر الدين علي تاليف کرد. اين کتاب به ويرايش محمّد هادي اميني به چاپ رسيده است.
2. شرح المئة کلمة لنهج البلاغة: که کنتوري نام اصلي آن را منهاج العارفين ذکر کرده ( کشف الحجب و الأستار: ص349) و آقا بزرگ تهراني از نسخه‌هاي آن در کتاب‌هاي اهدايي مشکوة و کتابخانه کاشف الغطا ياد کرده است ( الذريعة: ج23 ص168). اين کتاب در1390 ق به کوشش محدث ارموي در قم چاپ و منتشر شده است.
3. قواعد المرام في علم الکلام: که آن را به اشاره عزالدين ابوالمظفر عبدالعزيز بن جعفر نيشابوري نوشت.

ب: مصباح السالکين

1. نام کتاب

بيشتر مورخان تصريح کرده‌اند که ابن‌ميثم سه شرح بر نهج‌البلاغه دارد: شرح بزرگ، شرح متوسط و شرح‌کوچک. شرح بزرگ موسوم به مصباح السالکين، مشتمل بر پنج جلد مي‌باشد و در تهران به سال1276ق با هزينه ملامحمّد باقر به چاپ رسيده است. شرح متوسط با عنوان اختيار مصباح

صفحه از 109