شاخصههای جامعه دینی با توجه به خطبههای جمعه و عیدین پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم
ندا ملکی فاراب۱
مجید معارف۲
چکیده
این پژوهش به مطالعه خطبههای جمعه و عیدین پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم میپردازد. در یک نگرش کلی، با جمعآوری خطبههای جمعه و عیدین به جا مانده رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از جوامع حدیثی شیعه و اهلسنت به مواردی چون گزارش اجمالی از خطبهها، فهرست کل نمایههای خطبهها بدون حذف مکررات و فهرست کل نمایههای خطبهها با حذف مکررات اشاره شده است. سپس در قالب تحلیل موضوعات خطبهها مسائلی از قبیل تعیین مؤلفههای مهم خطبهها، میزان تکرار مؤلفههای مهم، اولویتبندی ارزشهای دینی، شاخصههای جامعه دینی از دیدگاه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم، حجم و مدت زمان ایراد خطبهها و تحلیل مناسبتی آنها مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که مؤلفههای اخلاقی بیشترین میزان تکرار را در میان سایر مؤلفهها به خود اختصاص داه است، لذا اخلاقمداری به عنوان مهمترین شاخصه جامعه دینی از دیدگاه نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم معرفی گردیده است.
کلیدواژهها: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم، خطبههای جمعه، خطبههای عیدین، تحلیل مضمونی.
مقدمه
از آنجا که یکی از اسلوبهای رایجِ بیان میان اعراب در عصر جاهلی روش خطابه بوده است، لذا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز در مقام خطاب، موعظه و هدایت مردم و تبلیغ دین الهی و القای مقاصد خویش از این روش بهره برده و از این رو، بخشی از میراث حدیثی شیعه و
1.. دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی دانشگاه الزهراء(.
2.. استاد دانشگاه تهران (maaref@ut.ac.ir).