معناکاوی روایت‌های «جنگ تأویل»

محمد مرادی^۱

چکیده

تأویل یکی از مفاهیم بنیادین دینی است و فهم درست آن دانشی ویژه می‌طلبد. این نوشته بر آن است تا با استفاده از حدیث «أنت تقاتل علی التأویل کما قاتلت علی التنزیل»، ضمن تبیین حدیث و مسائل آن، با استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی، و با استناد به خود احادیث و دیدگاه‌های شارحان حدیث، به تبیین یکی از ابعاد تأویل بپردازد. این خبر _ که در منابع زیاد حدیثی شیعه و سنّی آمده _ در بر دارنده یکی از فضایل امام علی علیه السلام است و با حوادث جنگی دوران آن حضرت گره خورده است، و این یکی از عناصر مهم فهم آن است. دستاورد این پژوهش آن است که تأویل در این روایت، عینیت بخشیدن به آموزه‌های دینی و عملی کردن آنها و به ظهور رساندنشان و معرفی حقیقت آنهاست.

کلیدواژه‌ها: حدیث جنگ برای تأویل، جنگ با خوارج، جنگ با قاسطین، جنگ با مارقین، جنگ برای تنزیل قرآن.

درآمد

در منابع حدیثی، روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و اله نقل است که ایشان به مناسبت‌های مختلف و در جاهای گوناگون از جنگ امام علی علیه السلام برای تأویل و یا بر اساس تأویل و از جنگ خود برای تنزیل سخن به میان آورده است. این خبر در نخستین و در جمع زیادی از منابع حدیثی شیعه و سنّی با تعبیرهای گوناگون درج شده است. مؤلفان خبر را در مناقب امام علی